यौन आवश्यकता, हिंसा र बदलिँदो सहर

पूर्वीय संस्कृतिलाई पल्टाउने हो भने वेदहरुमा उल्लेख छन्, यौन कर्मका कथाहरु । हिन्दु धर्मप्रति आस्था राख्नेहरुले कथालाई विश्लेषण गर्ने हो भने उल्लेख छन्, यौन चरित्रका कयन उदाहरणहरु । यद्यपि ग्रन्थ र वास्तविक जीवन फरक हुन्छ । त्यसमा पनि नेपाली जीवनशैली, अल्पविकसित र तहगत भिन्नतामा हुर्किरहेको समाजमा तुलनात्मक विश्लेषण अनिवार्य छ । कति सरकारी अड्डाहरु, नीजि उद्योगहरु, मनोरञ्जनका उद्योगहरु, मिडियाहरुमा यौनहिंसाका घटना बृद्धि भइरहेका छन् ? यो विस्तारै उजुरी, मुद्दा र कारबाहीका ग्राफहरुले सावित गरिरहेका छन् । यद्यपि, प्रकाशमा आएजतिमात्र पनि सत्य होइन, सहरको सत्य फरक छ । सहरको यौनयात्रा फरक छ । यन्त्रहरुको आयात भइरहेको सहरमा यौनका खेलौनाका पसलदेखि गर्भपतनका तथ्यांकमात्र होइन स्वास्थ्यमन्त्रालयले हरेक वर्षमा सार्वजनिक गर्ने यौनसम्बन्धि तथ्यांकहरु सहरको यौनचिन्तनको नजिक छन् । यद्यपि, नेपाली बजारमा दौडिरहेका छापा, विद्युतीय सञ्चारमाध्यमहरुमा आएका बलात्कारका घटनाका समाचारहरु, त्यसमा उल्लेख पीडित र पीडकको कर्महरु तुलनात्मक रुपमा विश्लेषण गर्नुपर्ने हुन्छ ।
यो महिनाभरी न्युजडेस्कमा बसेर बलात्कारका घटनाहरुको समाचार सम्पादनगर्ने क्रममा एउटा सामान्य सर्वेक्षण भयो । यौनहिंसाको तहगत सर्वेक्षण । अधिकांश यौनहिंसा बलात्कारका रुपमा आए । ७० वर्षका बृद्धले १२ वर्षकी बालिका, पाँच युवाले सामुहिक बलात्कार यस्ता यस्ता । यो नेपाली समाजमा हुने गरेको, मोफसलमा देखिएको यौनहिंसाको चरम रुप हो । यसबाहेक सहरमा पनि विभिन्न प्रकारले भएहोला, घरभित्र जवरजस्ती पनि भएहोला तिनले सञ्चारको आँगन छुएको भेटिएन । तर, सहरभित्र यौनसँग सम्बन्ध राख्ने योमात्र पनि घटना होइन ।
त्यो वागबजार थियो, जहाँ म केही महिलाहरुले ‘लिभिङ टुगेदर’को आपसी बहसलाई उत्तेजित बनाएको भेटिरहेको थिएँ । एउटा उत्तरआधुनिक समाजमा हुर्किएका केही महिलाहरु थिए सायद– कैला, राता, खैरा कपालधारीहरु । जिन्स, वानपिस, यस्तै नामका बस्त्रधारीहरु थिए जसले बहसलाई अधिकतम सुखका नजरमा कफिको स्वादसँग दशैंको पिँगझैं मच्चाइरहेका थिए ‘लिभिङ टुगेदर इज सिम्पल थिङ’ को अंग्रेजी तर्कसँगै । हो उनीहरुको तर्क एउटा तहको नेपाली समाजका लागि समान्यीकरण गरेर हेर्न सकिन्छ । तर, लिभिङ टुगेदरको न्युनतम आधार के हो ? त्यसको प्रकृति के हो ? र, त्यो कुन अवस्थाका लागि जायज हो ? भन्नेबारेको विश्लेषणयुक्त हुँदा त्यसलाई सामान्यीकरण गर्न सकिन्छ । उनीहरुको बहस एउटा उत्ताउलो समाजको फुर्सदको कथाजस्तो मात्र थियो, जसलाई समाजसँग जोडेर, जाँचेर मुल्यांकन गर्नैपर्दछ ।
नेपाली समाज र त्यसमा हुर्किरहेका महिलालाई अहिलेपनि तीन तहमा राखेर बुझ्न अनिवार्य हुन्छ । पहिलो, उच्चआधुनिक समाज शिक्षित र धनाड्यवर्ग । दोस्रो, निम्नमध्यम वर्ग अर्धशिक्षित समाज र तेस्रो गरिवीको रेखामुनि रहेको महिलाहरुको अशिक्षित समुदाय । यी तिनै समुदायभित्रको भौतिक बनोटमा कुनै फरकपन छैन । तर, सामाजिक संरचनाको भुमिका भने यी समाजहरुमा आकाश पातालको फरक छ । उच्च वर्गका लागि लिभिङ टुगेदरमात्र होइन, मनलाग्दी खर्च गर्न चाहेअनुसारको बस्तु खरिद गर्नका लागि कुनै समस्या छैन । खासगरी सहरमा यस्ता वर्गका लागि सेक्ससमेत खरिद गर्दा सहज रुपमा पाउने व्यवस्था आइसकेको छ । निम्नमध्यमवर्गका लागि संरचनागत रुपमा धनाड्यवर्गभन्दा अलि तल राखेर हेर्नुपर्दछ । यो समाजमा हुर्किएका महिलाहरु भविष्यका द्रष्टा, वर्तमानका सृजना हुनसक्छन् । तर, तल्लो तहका महिलाहरु जे अहिलेपनि घुम्टोमुनी अनुहार राखेर श्रीमान्को विकल्पबारे सोच्न पनि सक्तैनन्, उनीहरुको शैक्षिक तहपनि निक्कै कमजोर छ ।
एक तह जीवनलाई बन्धनको भुमरी राखेर बस्न विवश छन्, अर्को तह तिव्र सहरीकरणको नियोजित उपभोगमा तल्लिन । लाग्न सक्छ स्तम्भकारले महिलाको पाटोलाई फरक ढंगबाट उठायो, हिंस्रक लेख्यो । तर, सहरको तथ्यबाट उम्किएर हिँड्न कोहीपनि सक्तैन । स्थानीय स्वायत्त शासन ऐनको विधयेकको उपभोग होस् वा कानुनी मान्यताको प्रयोगको अवस्था अहिले सहरी महिला फरक ढंगबाट उम्किन थालेका त्यहाँ तयार पारिएको रिपोर्टले बोल्छ । यो आलेख त्यो प्रवित्तिसँग नजिक भएकाहरुप्रति लक्षित हो र प्रवित्तिलाई नयाँ ढंगको नाममा दुरुपयोग गर्ने शैलीको आलोचनाका लागि हो ।
अहिले तिव्र सहरीकरणमा हुर्किएको परिवारमा सम्बन्ध विच्छेदको क्रम कम छैन । अदालत, वकिलका कार्यालयहरुमा यस्तो क्रम निरन्तर बढ्नुको पछाडीको कारण के हो ? यसको रहस्य के हो ? उर्जाशिल समाजमा किन यो क्रम बढिरहेको छ ? यो कमजोरी समाजको सोच्ने तरिकाको हो अथवा केही महत्वकांक्षा र अवसरका नाममा भुक्तभोगीहरुको नियोजित कर्म हो ? एकजना वकिलले भने,– ९० प्रतिशत सम्बन्धविच्छेद महिलाहरुको व्यक्तिगत स्वार्थका कारण हुने गरेको छ । सहरमा यो क्रम निरन्तर बढ्नुको पछाडी पुरुषका दोष भयानक छैनन्, महिलाका दोष नियोजित भेटिन्छन् ।’
एउटा व्यक्ति बहुमहत्वकांक्षा र अधिकतम सुखको चाहनामा बाँच्नु स्वभाविक हो । एउटा समाज छ जो यी बन्धनहरुबाट मुक्त हुन सकेको छैन र महत्वकांक्षालाई बाध्यता र परम्पराको खोलभित्र राखेर हुर्किरहेको छ, अर्को समाज छ जो आधुनिकताका नाममा यी सवै महत्वकांक्षालाई अधिकतम रुपमा प्रयोग गरेर हुर्किरहेको छ । यी दुई समाजमा वडो उदेकलाग्दो सत्यचाँही विवशताको खोलमुनि बसेकाहरुको अधिकारको लडाँई आधुनिकताको उपभोग गर्नेहरुको एनजिओ, राजनीतिक पार्टी, समाजसेवी संगठन र अधिकारवादी संस्थाका नाममा व्यापक हौवाका रुपमा परिभाषित हुन्छ । वास्तविक तप्काको विषयमा गहन किन हुन नसकेको हो ?
‘महिलाको प्रयोग गरेर पुरुषवादी समाजले हिंसा ग¥यो’ भन्ने आवाज व्यापक बनीरहेको छ । तर, वैज्ञापनिक दुनियाँमा हिंसापीडित भएका आवाजहरु किन छैनन् ? हिंसा अरुले गरेका हुन् वा आफैं हिंसापीडित हुने पथमा लागेका छन्, महिलाहरु ? विचरणीय नै छ । जव सुन्दरीप्रतियोगिताको विरोध गरे केही लेखकहरुले, त्यसविरुद्ध उर्लिएको थियो सहर । जव तत्कालिन गृहमन्त्री बामदेव गौतमले यौन कृयाकलापको विरोधमा प्रशासनलाई उतारे, तिनकुनेमा आमसभा गरी उनको पुत्ला दहन भएको थियो । कसैले पनि यी मुद्दाहरुको सहज अवतरणको विकल्प दिने कोसीस गरेको पाइएन । न अधिकारकर्मी, न राज्य न उत्पीडित स्वयम् पनि । यौनहिंसाको आवाज असली पीडितबाट सायदै सुनिएको छ । सायदै उनीहरुले समाजमा, कानुनमा खुलेर कुरा गरेका छन् । सायदै ती मुख्य पीडितहरु जो समाजमा यौनहिंसाको प्रताडनामा परेको उल्लेख गरेर न्याय मागिरहेका छन् ।
एकातिर यस्तो अवस्था हुँदाहुँदै अर्कातिर यौनपर्यटनको आवश्यकता पनि उल्लेख हुन थालेका छन् । यहाँनेर नेपाली बजारको तहविभाजन हुन्छ । यहाँनेर नेपाली समाजबीचको फरक छुट्टिन्छ । एउटा समाज उत्तरआधुनिक पथमा लागिसकेको छ र अर्को समाज परम्परागत न्यायको खोजीमै छ भन्ने यथार्थको पुष्टिकरण यहाँ हुन्छ ।
नारीवादी आन्दोलनसँगै परम्परागत रुपमा पुरुषले मात्र गर्ने भनी विश्वास गरिएको यौन पर्यटनमा महिला उत्पीडित भएको आवाज नउठेको होइन । तर, १९ औं शताब्दीको मध्यबाट सुनिन थालेको थियो– पति, बालबच्चा र घरायासी कामकाजबाट दिक्क भई यौनको मजा खोज्ने धनाढ्य महिलाहरु पुरुष खोज्न थाले । क्यानाडाका महिलाहरु यसमा अगाडी थिए । महिला यौन पर्यटकहरुको गन्तव्यमा सुरुमा दक्षिणी युरोप क्यारेबियन र अमेरिकी राष्ट्रहरु हुने गरे पनि इन्टरनेटमा फिमेल सेक्स टुरिजमको बारेमा सर्च गर्दा नेपालको नाम पनि भेटिन थालेको छ । विशेषगरी पदयात्रामा जाने महिला पर्यटकहरुले नेपालका पुरुष पथप्रदर्शकहरुबाट यौनको स्वाद लिने गरेको पाइन्छ । यसलाई यौन हिंसा भन्ने वा के भन्ने ? यो कुन विश्वको चरित्रले नेपाललाई ढाकिरहेको छ ?
यी सन्दर्भहरुले नेपाली समाजको मुहारलाई खुलाउँछ । यी सन्दर्भहरु नै हुन् नेपाली सहर र गाउँको फरक छुट्याउने यथार्थ । एउटा समाज छ निरन्तर न्यायका लागि लडिरहेको छ, एउटा सहर छ पश्चिमा समाजसँग घुलित भइसकेको छ । सहर बदलिँदो छ, मानिसका सोचहरु बदलिँदा छन् । आधुनिकताले सहर ढाकेको छ तरपनि यथार्थविनाको नियत, नियतअनुसारको पीडा परिवर्तित सहरमा चर्चामय छ ।