- प्लान ए, प्लान बी र प्लान सीले कटुवालको जागिर जोगियो
- प्रचण्डलाई दाई हजुर भन्ने बनाएछन्
- राष्ट्रपतिलाई पनि धम्की दिएका थिए, कटुवालले ।
- कटुवालको फोनले नै १८ दलको मुटु कामेको थियो ।
- कुलबहादुरले कायममुकायमको चिठि बोकेर आएपछि कटुवालले सोधेका थिए, ओ कामरेड कसलाई सोधेर बालुवाटार गएको ?
- रामबहादुर थापासँग कति पटक त बाझाबाझै परेछ
- क्टुवाल प्रधानसेनापति नभएको भए, रक्तपात हुने थियो
- प्रचण्डको हठ, कटुवालको बलबीच राष्ट्रपतिको रणनीतिक निर्णयले मुलुक बचेको रहेछ ।
- केपी ओलीका कारण मुलुक बचेको रहेछ ।
कटुवालको आत्मकथा पढेर कसले के के बुझे त्यो उनीहरुको कुरा हो । यो अध्यायको १६ दिनको लडाई भन्ने शिर्षको एपीसोड मुलुक नै हलचल मच्चाउने अध्याय थियो । कटुवालकी श्रीमति उमा, छत्रमानसिंह गुरुङकी श्रीमति कमला, कटुवाल र उनका परिवार, नेपालका राजनीतिक दलहरु, प्रधानमन्त्री प्रचण्ड, रक्षामन्त्री वादल, राष्ट्रपति रामवरण यादवबीच घुमेको यो एपीसोडको एउटा निक्र्यौल निकाल्न सकिन्छ ।
धम्की सवै कडा स्वरमा दिइँदैन । धम्की दिने तरिका निक्कै फरक हुन्छ । अझ नेपाली सेनाका जर्नेलको धम्कीको पारा नै अर्को हुन्छ । प्लान ए, प्लान बी र प्लान सी गरी तीन चरणका प्लान तयार गरी रुक्माङ्गत कटुवालले आफ्नो अवधि टिकाएका थिए । त्यो खास योजना माओवादीको मिसन प्रधानसेनापतिको विरुद्धमा थियो । पुरै सेनालाई माओवादी गुरिल्ला बनाउने योजनामा प्रचण्डले रचेको चक्रव्युह तोड्नका लागि कटुवालले अनेक प्रकारका तिकडमबाजी र गेम खेलेर जित हासिल गरेछन् । अन्ततः प्रचण्डले नौ महिनामा नै प्रधानमन्त्रीको पदबाट तुहिनु पर्यो । केही संक्षिप्त र इन्ट्रेस्टिङ विषय तल पढ्नुहोस ।
0000000000000
पूर्वप्रधानसेनापति रुक्माङ्गत कटुवालले राष्ट्रपति रामवरण यादवलाई धम्कीपूर्ण सन्देश पठाएर आफ्नो थमौति गर्न सफल भएका थिए ।
त्यसो नभए सैनिक ‘कू’ कै तयारी गरिसकेका कटुवालले आधा घन्टा ढिलो गरी शितलनिवासको पत्र पाएको भए मुलुकमा सैनिक ‘कू’ गर्ने थिए । प्रधानसेनापति प्रकरणमा तत्कालिन प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले गरेको निर्णयको सहमति÷असहमतिका लागि शितलनिवासमा २० वैशाख २०६६ मा बसेको १८ दलको वैठक निर्णयमा पुग्न सकेको थिएन ।
माओवादी बाहेकको त्यो वैठकमा दलहरु प्रधानसेनापति प्रकरणबारे विभाजित थिए । कोही प्रधानमन्त्रीको निर्णय सही भनिरहेका थिए भने कोही गलत भनेर विवाद गरिरहेका थिए । यता, कायममुकायम प्रधानसेनापतिको पत्र पाइसकेका कुलबहादुर खड्का बाहेकका पाँचै पृतनाका तत्कालिन पृतनापतिसहितका जर्नेलहरुसँग कटुवाल राष्ट्रपति कार्यालयमा भएको वैठकको निर्णयको पर्खाइमा थिए । यति गरिरहँदा देशैभरी सैनिकलाई उनले हाईएलर्टमा बस्न निर्देशन दिएका थिए । दलहरुको वैठकले कटुवाल र विवादमा तानिएका खड्का दुवैलाई अवकास दिएर मध्यमार्गी निर्णय गरी तत्कालिन प्रधानमन्त्री प्रचण्डको फेस सेभिङको प्रयत्न गरेको थियो । उक्त निर्णयबारे कटुवाललाई जानकारी भएको थियो । तर, उनले त्यो निर्णय पनि स्वीकार गरेका थिएनन् । उनले आफ्नो आत्मकथामै लेखेका छन्,‘मेरो र कुलबहादुरको अवकासको कुरा प्रचण्डको फेस सेभिङका लागि ल्याइएको भन्ने बुझेको थिएँ । राष्ट्रपति कार्यालयबाट यस्तो सुचना पाएपछि मैले त्यो कुनै एक्सन नै भएन भन्ने जवाफ पठाएर थमौतिका लागि पर्खिएको थिएँ ।’
राष्ट्रपति कार्यालयमा भएको छलफलमा अर्को निचोड के पनि आएको थियो भने अदालतमा सरकार विरुद्ध जाने । तर, यो सुझावलाई पनि कटुवालले ठाडै अस्वीकार गरेका थिए । यस्ता अनेक मध्यमार्गी बाटो आउन थालेपछि १२ बजेसम्म पद कायम रहेका कटुवालले निष्कर्ष ननिस्कने ठानेपछि सेना परिचालनका लागि निर्देशन दिने तयारी गरे । त्यसअघि नै राष्ट्रपतिका सल्लाहकारलाई टेलिफोनमा धम्कीपूर्ण शैलीमा भनिदिएका थिए,‘माइ लेजिटिमेसी फिनिसेस बाई ट्वेल्भ ओ क्लक एट नाइट, वी आर नट गोइङ टु सरेन्डर, नो वे, आइडन्ट वान्ट टु डु एनीथिङ अनप्लिजन्ट माइसेल्फ (मेरो वैधानिकता १२ बजे सकिँदैछ, हामी आत्मसमर्पण गर्दैनौं, म आफ्नो तर्फबाट कुनै अप्रिय कार्य गर्न नपरोस भन्ने चहान्छु)।’
कटवालको यो धम्कीपूर्ण जवाफ पुगेपछि दलहरुको वैठकले कटवाललाई थमौति गर्नुपर्ने निर्णय गरेको थियो । राष्ट्रपति रामवरण यादवले कटवाललाई फोन गरेर पत्र पठाउनै पर्ने भनेर पनि सोधेका थिए । उनले पत्रविना नहुने बताएपछि राष्ट्रपति कार्यालयले साढे ११ बजे राती कटवाललाई थमौतिपत्र फ्याक्समार्फत पठाएका थिए । र सोही पत्र कटवालले तयारी अवस्थामा राखेका सवै पृतनाहरु र सैनिक गण र गृुल्ममा पठाएका कारण रोकिएको थियो, सैनिक ‘कू’ र रक्तपात ।
यो प्रकरणअघि तत्कालिन प्रधानमन्त्री प्रचण्डले कटुवाललाई हटाउनका लागि उनीसँग दुईपटक सल्लाह गरेका थिए । बालुवाटारमा डाकेर कटुवाललाई छाड्दिन आग्रह गरेका थिए । तर, आफु कुनै पनि हालतमा नछाड्ने भनेर फर्किएको पुस्तकमा कट्वालले दाबी गरेका छन् । त्यसपछि पनि प्रचण्डले फेरि डाकेर उनलाई अमेरिका, फ्रान्सलगायतका देशको राजदुत, सुरक्षा सल्लाहकार बनाउने प्रलोभन पनि देखाएका थिए । तर, आफुले त्यो पनि स्वीकार नगरेको कटुवालको दाबी छ । कटुवालका अनुसार प्रचण्डले एक पटक उनलाई धम्क्याएको र अर्को पटक फकाएका थिए । सो क्रममा प्रचण्डले उनलाई दाई भनेर पनि बारम्बार सम्बोधन गरेको कटुवालले उल्लेख गरेका छन् । कटुवाल प्रधानसेनापति पद नछाड्का लागि जोसँग जस्तो भिडन्त गर्न पनि तयार थिए । उनले माओवादीसँगको त्यो राजनीतिक लडाई वार कि पार गर्ने तयारी गरेको उल्लेख गरेका छन् ।
पूर्वप्रधानसेनापति रुक्माङ्गत कटुवालले राष्ट्रपति रामवरण यादवलाई धम्कीपूर्ण सन्देश पठाएर आफ्नो थमौति गर्न सफल भएका थिए ।
त्यसो नभए सैनिक ‘कू’ कै तयारी गरिसकेका कटुवालले आधा घन्टा ढिलो गरी शितलनिवासको पत्र पाएको भए मुलुकमा सैनिक ‘कू’ गर्ने थिए । प्रधानसेनापति प्रकरणमा तत्कालिन प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले गरेको निर्णयको सहमति÷असहमतिका लागि शितलनिवासमा २० वैशाख २०६६ मा बसेको १८ दलको वैठक निर्णयमा पुग्न सकेको थिएन ।
माओवादी बाहेकको त्यो वैठकमा दलहरु प्रधानसेनापति प्रकरणबारे विभाजित थिए । कोही प्रधानमन्त्रीको निर्णय सही भनिरहेका थिए भने कोही गलत भनेर विवाद गरिरहेका थिए । यता, कायममुकायम प्रधानसेनापतिको पत्र पाइसकेका कुलबहादुर खड्का बाहेकका पाँचै पृतनाका तत्कालिन पृतनापतिसहितका जर्नेलहरुसँग कटुवाल राष्ट्रपति कार्यालयमा भएको वैठकको निर्णयको पर्खाइमा थिए । यति गरिरहँदा देशैभरी सैनिकलाई उनले हाईएलर्टमा बस्न निर्देशन दिएका थिए । दलहरुको वैठकले कटुवाल र विवादमा तानिएका खड्का दुवैलाई अवकास दिएर मध्यमार्गी निर्णय गरी तत्कालिन प्रधानमन्त्री प्रचण्डको फेस सेभिङको प्रयत्न गरेको थियो । उक्त निर्णयबारे कटुवाललाई जानकारी भएको थियो । तर, उनले त्यो निर्णय पनि स्वीकार गरेका थिएनन् । उनले आफ्नो आत्मकथामै लेखेका छन्,‘मेरो र कुलबहादुरको अवकासको कुरा प्रचण्डको फेस सेभिङका लागि ल्याइएको भन्ने बुझेको थिएँ । राष्ट्रपति कार्यालयबाट यस्तो सुचना पाएपछि मैले त्यो कुनै एक्सन नै भएन भन्ने जवाफ पठाएर थमौतिका लागि पर्खिएको थिएँ ।’
राष्ट्रपति कार्यालयमा भएको छलफलमा अर्को निचोड के पनि आएको थियो भने अदालतमा सरकार विरुद्ध जाने । तर, यो सुझावलाई पनि कटुवालले ठाडै अस्वीकार गरेका थिए । यस्ता अनेक मध्यमार्गी बाटो आउन थालेपछि १२ बजेसम्म पद कायम रहेका कटुवालले निष्कर्ष ननिस्कने ठानेपछि सेना परिचालनका लागि निर्देशन दिने तयारी गरे । त्यसअघि नै राष्ट्रपतिका सल्लाहकारलाई टेलिफोनमा धम्कीपूर्ण शैलीमा भनिदिएका थिए,‘माइ लेजिटिमेसी फिनिसेस बाई ट्वेल्भ ओ क्लक एट नाइट, वी आर नट गोइङ टु सरेन्डर, नो वे, आइडन्ट वान्ट टु डु एनीथिङ अनप्लिजन्ट माइसेल्फ (मेरो वैधानिकता १२ बजे सकिँदैछ, हामी आत्मसमर्पण गर्दैनौं, म आफ्नो तर्फबाट कुनै अप्रिय कार्य गर्न नपरोस भन्ने चहान्छु)।’
कटवालको यो धम्कीपूर्ण जवाफ पुगेपछि दलहरुको वैठकले कटवाललाई थमौति गर्नुपर्ने निर्णय गरेको थियो । राष्ट्रपति रामवरण यादवले कटवाललाई फोन गरेर पत्र पठाउनै पर्ने भनेर पनि सोधेका थिए । उनले पत्रविना नहुने बताएपछि राष्ट्रपति कार्यालयले साढे ११ बजे राती कटवाललाई थमौतिपत्र फ्याक्समार्फत पठाएका थिए । र सोही पत्र कटवालले तयारी अवस्थामा राखेका सवै पृतनाहरु र सैनिक गण र गृुल्ममा पठाएका कारण रोकिएको थियो, सैनिक ‘कू’ र रक्तपात ।
यो प्रकरणअघि तत्कालिन प्रधानमन्त्री प्रचण्डले कटुवाललाई हटाउनका लागि उनीसँग दुईपटक सल्लाह गरेका थिए । बालुवाटारमा डाकेर कटुवाललाई छाड्दिन आग्रह गरेका थिए । तर, आफु कुनै पनि हालतमा नछाड्ने भनेर फर्किएको पुस्तकमा कट्वालले दाबी गरेका छन् । त्यसपछि पनि प्रचण्डले फेरि डाकेर उनलाई अमेरिका, फ्रान्सलगायतका देशको राजदुत, सुरक्षा सल्लाहकार बनाउने प्रलोभन पनि देखाएका थिए । तर, आफुले त्यो पनि स्वीकार नगरेको कटुवालको दाबी छ । कटुवालका अनुसार प्रचण्डले एक पटक उनलाई धम्क्याएको र अर्को पटक फकाएका थिए । सो क्रममा प्रचण्डले उनलाई दाई भनेर पनि बारम्बार सम्बोधन गरेको कटुवालले उल्लेख गरेका छन् । कटुवाल प्रधानसेनापति पद नछाड्का लागि जोसँग जस्तो भिडन्त गर्न पनि तयार थिए । उनले माओवादीसँगको त्यो राजनीतिक लडाई वार कि पार गर्ने तयारी गरेको उल्लेख गरेका छन् ।
00000
एकीकृत नेकपा माओवादीका नेता तथा तत्कालिन सञ्चारमन्त्री कृष्णबहादुर महराले क्याविनेटमा भएको निर्णयबारे कटुवाललाई जानकारी दिने गर्दथे । उनले एक माओवादी शुभचिन्तक मन्त्री भनी पुस्तकमा धेरै ठाउँमा उल्लेख गरेका पात्र महरा नै थिए । ‘१६ दिनको लडाँई’ शिर्षको च्याप्टरमा उनले एक ठाउँ महराको नाम उल्लेख गरेका छन् । महराले उनलाई भनेका रहेछन्– हामी फेर्न चहाँदैनौं तर नेतृत्वको निर्णय के गर्ने ? भनी फोन गरेका थिए । कटवालको सम्बन्ध तत्कालिन रक्षामन्त्री तथा अहिले नेकपा–माओवादीका महासचिव रामबहादुर थापा बादलसँग पनि राम्रो सम्बन्ध थिएन ।
माओवादीले उनलाई दिन लागेको अवकासका बारेमा पनि एक शुभचिन्तक माओवादी मन्त्रीले उनलाई जानकारी दिइसकेका थिए । त्यसपछि उनले गिरीजाप्रसाद कोइराला र राष्ट्रपतिलाई फोन गरेर बारम्बार भनेका थिए– कुनै हालतमा सरेन्डर हुनेछैन ।
00000
बालुवाटारबाट कटुवाललाई अवकास दिएर प्रचण्डले कुलबहादुर खड्कालाई कायममुकायमको थमौति दिएका थिए । सोही थमौति बोकेर सैनिक मुख्यालय पुगको कुलबहादुरलाई कटुवालले जर्नेलहरुको वैठकमा थर्काएका थिए । सो क्रममा उनले कुलबहादुरलाई ‘ओ कमरेड कसको आदेशमा बालुवाटार गएको ?’ भनेर पनि सोधेका थिए । रक्षामन्त्रीको आदेशमा गएको जवाफ कुलबहादुरले दिएका थिए । रक्षामन्त्रीले बारम्बार फोन गरेपछि कटुवालले नै बोलाएको भनेर आफु त्यहाँ गएको जवाफ कुलबहादुरले दिएका थिए । तर, कुलबहादुरलाई हप्काउँदै कटुवालले भने,‘अझ फटाहा कुरा गर्ने ?’
माओवादीले उनलाई दिन लागेको अवकासका बारेमा पनि एक शुभचिन्तक माओवादी मन्त्रीले उनलाई जानकारी दिइसकेका थिए । त्यसपछि उनले गिरीजाप्रसाद कोइराला र राष्ट्रपतिलाई फोन गरेर बारम्बार भनेका थिए– कुनै हालतमा सरेन्डर हुनेछैन ।
00000
बालुवाटारबाट कटुवाललाई अवकास दिएर प्रचण्डले कुलबहादुर खड्कालाई कायममुकायमको थमौति दिएका थिए । सोही थमौति बोकेर सैनिक मुख्यालय पुगको कुलबहादुरलाई कटुवालले जर्नेलहरुको वैठकमा थर्काएका थिए । सो क्रममा उनले कुलबहादुरलाई ‘ओ कमरेड कसको आदेशमा बालुवाटार गएको ?’ भनेर पनि सोधेका थिए । रक्षामन्त्रीको आदेशमा गएको जवाफ कुलबहादुरले दिएका थिए । रक्षामन्त्रीले बारम्बार फोन गरेपछि कटुवालले नै बोलाएको भनेर आफु त्यहाँ गएको जवाफ कुलबहादुरले दिएका थिए । तर, कुलबहादुरलाई हप्काउँदै कटुवालले भने,‘अझ फटाहा कुरा गर्ने ?’
No comments:
Post a Comment