सार्क सम्मेलनमा नेपालको प्रस्ताव

काठमाडौं सिगारिन थालिएको छ । राजधानीका सडकहरु बनिरहेका छन् । सुरक्षा र ट्राफिक व्यवस्थापनको तयारी पनि सकिएको छ । नेपाल प्रहरीले सुरक्षा सवै प्रबन्धहरुको तयारी गरेको छ । सार्क शिखर सम्मेलनको तयारीका रुपमा यी कामहरु भइरहेका हुन् । आधुनिक नेपालको निर्माणमा बढेका हर हातहरुले शिखर सम्मेलनको तयारीमा साथ दिएका छन् ।  

मुलुक आन्तरिक राजनीति र नयाँ संविधानका विषयमा केन्द्रित रहेको छ । तर, केही दिनपछि राजधानीमा नयाँ विचार र नयाँ अन्तर्राष्ट्रिय समझदारीको सम्मेलन पनि हुनेछ । अहिलेसम्म खास विदेश नीति तयार नभइसकेको मुलुकका लागि यो सम्मेलनले नयाँ हिसावको दिशाबोध गर्न र गराउनका लागि सहयोगी भुमिका निर्वाह गर्नेछ । जहाँ विश्वमा हर प्रकारले ख्याती पाएका मुलुकहरुको सहभागीता रहनेछ । विश्व अर्थतन्त्र र नयाँ राजनीतिमा उदाएको भारत, पाकिस्तान, अफगानिस्तान, माल्दिभ्स, श्रीलंका, भुटान, वंगलादेशका सरकार प्रमुखहरु १८ औं सार्क शिखर सम्मेलनमा सहभागीताका लागि काठमाडौं आउँदैछन् । त्यो सँगै पर्यवेक्षकका रुपमा रहेको चीन, जापानका प्रतिनिधिहरुको पनि उपस्थिति रहनेछ । 

चीनका राष्ट्रपति सी चिन फिङले भ्रमण गरेका दक्षिण एसीयाका मुलुकहरु र चीनकै पनि परोक्ष सहभागीता रहने शिखर सम्मेलनले तय गर्ने नयाँ आर्थिक कार्यक्रमबाट नेपालले कति लाभ लिनसक्ने भन्ने कुरालाई ध्यानमा राखेर दक्षिण एसीयामा नयाँ शान्ति शक्तिका रुपमा आफुलाई उभ्याउनका लागि पहल गर्नुपर्ने देखिन्छ । यो मामलामा मुलुकका राजनीतिक दलहरु र सरकार पनि सक्रिय रुपमा देखा परी आगामी कार्ययोजना र विदेश नीति तथा निर्यातको व्यापारका विषयमा छलफल अगाडी बढाई सकारात्मक रुपमा अघि बढ्नुपर्छ भन्ने मान्यता स्थापित हुनैपर्छ । 

विश्व आतंकवादविरुद्ध लडिरहेको अवस्था छ । सार्क शिखर सम्मेलन राजधानीमा हुन लाग्दा आतंकवादबाट प्रताडित मुलुकहरुको जमघट पनि यहिँ हुन लागेको छ । र, यसअघि नै सार्क शिखर सम्मेलन आतंकवादविरुद्धको अभियान र दक्षीण एसीयाली मुलुकको विकासकेन्द्रित हुने सहमति भइसकेको हुनाले पनि काठमाडौं सम्मेलन प्रभावकारी बनाउनुपर्ने दायित्व नेपाल सरकारसँग रहेको छ ।  

विश्वलाई चकित पार्नेगरी गिरीजाप्रसाद कोइरालाको नेतृत्वमा शान्ति प्रकृयामा प्रवेश गरेको नेपालको उदाहरण विश्वभरी दिइने गरिएको छ । आतंकवादविरुद्धको अभियानमा दक्षिण एसीयामा सुशिल कोइरालाको सरकारले राख्ने समस्या समाधानको प्रस्ताव नै हर मुलुकका लागि स्वीकार्य हुनसक्छ । त्यसकारण यो शिखर सम्मेलन नेपाली राजनीति भन्दा पनि दक्षिण एसीयामा भइरहेको आतंकवादविरुद्धको अभियान र शान्ति मार्ग, दक्षिण एसीयाको आर्थिक विकास र स्तरोन्नतीका पक्षमा बढ्नका लागि नेपाल सरकारको प्रस्ताव नै प्रभावकारी हुनेछ । 

आधुनिक युग यता दक्षिण एसीयाका देशका जनताले राष्ट्रिय स्वाधिनता तथा मुक्तिमा एकले अर्काो सम्मान गरी पारस्परिकरुपमा समर्थन गरेको संयुक्तरुपमा एसीयाको चेतना पुर्नस्थापना गरिएको छ । नयाँ शताव्दिमा प्रवेश भएदेखि दक्षिण एसीयामा शान्ति तथा समृद्धितिर उन्मुख रणनैतिक सहयोगात्मक साझेदारी सम्बन्धको स्थापनाको विकास पनि भएको छ । 

ठूला मुलुकहरुको छहारीमा विश्वमा दक्षिण एसीयाको पहिचान फरक हिसावले भएको छ । ती मध्येको एक महत्वपूर्ण प्रवित्ति भनेको एसीयाले विश्वमा लिएको स्थान झन् झन बढि बढ्दै आउनु हो । विश्वको अन्तर्राष्ट्रियकरणको प्रकृयामा महत्वपूर्ण शक्तिका रुपमा भारत अर्थतन्त्रलाई प्रबद्र्धन गर्ने मुख्य शक्ति बन्न थालेको छ जो दक्षिण एसीयाली सहयोग संगठनको सदस्य राष्ट्र पनि हो ।

दक्षिण एसीयाली मुलुकहरुले घनिष्ट विकास साझेदारी गरेर संयुक्त रुपमा राष्ट्रिय पुनर्उत्थानलाई व्यवाहारमा उतार्नुपर्छ । विकास सवैकोे साझा रणनीतिक लक्ष्य हो । स्वदेशका जनतालाई अझ सुविधा, शान्ति र आनन्दमय जीवन दिनु नै कुनैपनि मुलुकको महत्वपूर्ण जिम्मेवारी रहेको छ । संयुक्त विकासमार्फत आपसी हितयुक्त सहयोगलाई गहन पारेर शान्तिपूर्ण विकास, सहयोगात्मक विकास र उदार विकासलाई व्यवाहारमा उतार्न प्रयास गर्नुपर्छ । 

जनता–जनताबीचको मित्रता मुलुक मुलुकबीचतको सम्बन्धका लागि धेरै महत्वपूर्ण छ । सार्ककका मुलुकहरुका लागि यी आवश्यक कुरा हुन् । हर पक्षले युवा, संस्कृति, शिक्षा, पर्यटन, धर्म, मिडिया, रेडियो र टेलिभिजन, क्षेत्रीय सहर र पा्रन्त आदी क्षेत्रमा सहयोगलाई सुदृढ स्वीकार गर्नुपर्छ । 

भारतका महान् साहित्यकार रविन्द्रनाथ टैगोरको गभनाई छ– सुर्य गुमाएकाले आँसुु खसेभने ताराहरु पनि गुमाउने अवस्था आउँछ । हामी घमण्डी नहुने हो भने महानताको नजिक पुग्न सक्नेछौं । विफलताको परीक्षामा गल्तीलाई जित्नुहुन्न, तर सत्यले जित्नुपर्छ । हामीले गलत दष्टिले विश्वलाई हेरेका छौं, त्यसैले विश्ले धोका दिएको सोचिरहेका छौं । जीवन ग्रीष्मको फूलजस्तो प्रकाशपूर्ण छ, मृत्यु शरदको पातजस्तो इत्यादी । त्यसकारण पनि सार्क मुलुकहरु एक भएर एसीयाको नेतृत्वगर्नका लागि हर मुलुकसँग भएका फरक स्रोत र शत्तिको उपयोग गरी अघि बढ्नका लागि काठमाडौं सम्मेलन सफल हुनुपर्छ । शान्त स्थिर समृद्धि विकसित दक्षिण एसीया क्षेत्रीय मुलुक तथा जनताका हितसित अनुकुले हुनेछ । दक्षिण एसीयाली मुलुकसँग मैत्रीपूर्ण अग्रगामी विकासका साझा एजेन्डा नेपालको प्रस्ताव रहनुपर्दछ ।

विश्वका विभिन्न मुलुकका राष्ट्रप्रमुखहरु नेपालमा सुरक्षाका कारणले आउने गरेका छैनन् । अनि नेपालसँग कुनैपनि आर्थिक सम्झौता हुन नसक्ने भएकाले पनि उनीहरुको ध्यान काठमाडौं केन्द्रित रहने गरेको छैन । तर, यो शिखर सम्मेलनपछि नेपालले आफ्नो विकास र दक्षिण एसीयामा बलियो उपस्थिति देखाउनका लागि पनि नयाँ प्रस्तावहरु ग्र्न आवश्यक छ । सरकारले प्रस्ताव गर्ने एजेन्डा नपाउन सक्छ तर यो सम्मेलनमा कस्ता एजेन्डाहरु विकास र नेपालको पक्षमा हुनसक्छन् भन्ने वृहत्तर छलफल गरी सरकार अघि बढ्नुपर्छ ।  

अतः दक्षिण एसीयाली मुलुकका सरकार प्रमुखहरुको भ्रमणले नेपालका लागि खासगरी निर्यातको प्रस्ताव राख्ने ठूलो अवसर हुनेछ । त्यसमा जलविद्युत निर्यात र जडिबुटीको प्रबद्र्धनसहितको व्यापार मुख्य प्रस्ताव हुनसक्छ । त्यसकारण पनि नेपालले विकासका पक्षमा, व्यापारका पक्षमा आफ्ना दुई एजेन्डालाई सर्वस्वीकार्य हुने तरिकाले प्रस्तावका रुपमा राख्न आवश्यक देखिन्छ ।