हिब्रूमा अल्झेको नेपाली सपना

डी. विनोद 

दमकका विनय कटुवाल अहिले हिब्रु भाषा सिकिरहेका छन् । वैदेशिक रोजगारीमा गतिलो गन्तव्य इजरायलमात्र देखेका उनले तीन महिनादेखि हिब्रु सिकीरहेका छन् । भन्छन्,‘पुरुष पनि इजरायल जान पाउने भएपछि अहिले म भाषा सिकिरहेको छु । तयार भएपछि मौकामा इजरायल जाने रहर छ ।’ गाउँमा कृषि पेसामा आवद्ध रहेका उनी इजरायलको कृषि उत्पादनदेखि प्रभावित भएका छन् । भन्छन्–‘पैसा कमाउने र कृषिका नयाँ सीप सिक्ने अवसरपनि पाउने भएकाले म हिब्रु भाषा सिकिरहेको छु ।’ उनले कोरियन भाषाको पनि तालिम लिएका थिए । तर, कोरियन भाषा परिक्षामा उनी उत्तिर्ण हुन सकेनन् । यद्यपि, कोरियाका लागिपनि उनले निरन्तर परिक्षा दिने मनस्थिति बनाएका छन् । ‘कोरिया भए ठिकै नभए इजरायलचाँही जाने हो ।’
राम्रो आम्दानी र गतिलो जीवनको लक्ष्य बोक्नेहरु राजधानी लगायतका विभिन्न सहरहरुमा उत्तिकै छन् । अहिले ग्रामिण वस्ती अझ बलियो अर्थतन्त्र बनाउने लहडमा लम्किएको छ । गाउँमा खेती किसानी गर्ने युवाहरु पायकका सहरहरु र राजधानीसम्म छिरेका छन्, वैदेशिक रोजगारीमा गएर धन कमाउने आशामा । विराटनगर, धरान, इटहरी, दमक, विर्तामोडलाई केन्द्रिकृत गरेर वैदेशिक रोजगारीका लागि म्यानपावर कम्पनीका शाखा कार्यालय धाउने र विभिन्न मुलुकका भाषा सिक्नेहरुको संख्यापनि बढिरहेको छ । राम्रो आम्दानी हुने भएपछि अहिले इजरायल जानका लागि हिब्रु, कोरियाका लागि कोरियन र जापानीज भाषा सिक्नेहरुको पनि उत्तिकै मात्रामा बढेका छन् ।
विराटनगरका मनोज साह भन्छन्,‘जापानीज भाषा सिक्ने मन थियो तर यहाँ राम्रो स्कूल नभएपछि म हिब्रु सिक्न थालेको छु ।’ नेपालीका लागि राम्रो आम्दानी हुने मुलुक छिर्न पाउनु नै अवसर ठान्ने साह थप्छन्,‘इजरायल छिर्न पाए त्यहाँ राम्रो आम्दानी गरेर मुलुक फर्किने सोच बनाएको छु ।’ उनी केयरगिभरका लागि जान चाहन्छन् । इजरायल पुगेर फर्के विराटनगरमा अशक्तहरुका लागि केयरहोम खोल्ने अपेक्षा पनि राखेका छन्, उनले । भन्छन्,‘यहाँ गतिलो केयरहोम छैन, भाग्यले मौका दिए त्यो काम पुरा गर्ने अपेक्षा छ ।’
वैदेशिक रोजगारीमा गई रकम कमाएर आफ्नो ठाउँका आवश्यकता पुरा गर्नेको लर्को लामै छ । इटहरीका तुलसी कोइराला भन्छन्,‘इजरायलको तयारी कक्षा गरिरहेको छु । फर्केपछि आफ्नो पारिवारिक ऋण तिर्ने योजना छ । त्यसैले प्रवेशका लागि राम्रो तयारी गरिरहेको हुँ ।’ अहिले युरोप र अमेरिकापछि आम्दानीको राम्रो मुलुकका रुपमा इजरायल स्थापित भएकै कारण नेपाली युवाहरुको रोजाइमा पर्ने गरेको छ । ‘कम लगानी र राम्रो आम्दानी हुनेमा कोरिया र इजरायल हुन्, कोरियाका लागि निक्कै मेहनत गर्नुपर्छ अहिले इजरायल सजिलो छ ।’ कोइरालाले भने,‘त्यसैले हिब्रु सिकिरहेको छु ।’
राजधानीमा च्याउसरी खुलेका यस्ता भाषा सिकाउने एजुकेसनल कन्सलट्यान्सीहरु अहिले मोफसलका सहरहरुमा पनि खुल्नेक्रम तिव्र छ । ‘भाषा सिकेर विदेशको कामका लागि तयारी गर्नेहरुको माग बढेअनुसारै हामीपनि तयारी कक्षालाई प्रभावकारी रुपमा सञ्चालन गरिरहेका छौं ।’ इटहरीस्थित लोटर कम्प्युटर तथा भाषा कक्षा सञ्चालक रविन्द्र निरौलाले भने,‘यहाँ अध्ययन गरिरहेका विद्यार्थीहरु र स्थानीयवासीहरुको माग बढ्दो छ ।’ त्यसो त भाषै नसिकी खाडी लगायत अन्य मुलुक जानेहरुका लागिपनि एजेन्ट र म्यानपावर कम्पनीका शाखा कार्यालयहरु कम छैनन्, मोफसलका सहरमा । कम लगानी र कामदारको अधिक माग हुने गरेका कारण खाडी लगायत मलेशियाका लागि दैनिक उड्नेहरु ज्यादा छन् । यद्यपि, अहिले इजरायलको तयारी गर्नेहरु बढ्न थालेका छन् । इटहरी स्थित लोटस कम्प्युटर सेन्टरमा हिब्रु, जापानीज र कोरियन भाषा सिक्न आउनेको आकर्षण बढेको छ । सञ्चालक निरौला भन्छन्,‘हामीकहाँ कोरियन भाषा सिक्नेहरुको वेग्लै कक्षा छ । उनीहरु यहाँ भाषा सिकेर इपीएस परिक्षा प्रणालीमार्फत कोरिया जाने तयारी गरिरहेका छन् ।’ कोरियन भाषा सिक्नेहरुको दाँजोमा हिब्रु भाषा सिक्नेहरुको संख्यापनि उल्लेख्य हुनुले उनी अहिले आफैं छक्क परेका छन् । निरौला थप्छन्,‘इजरायलका लागि तत्काल कोटा कमैमात्र हुने भएतापनि यहाँ हिब्रु सिकेर इजरायलको तयारी गर्नेहरु धेरै नै छन् । भाषा सिक्नेको माग बढेका कारण हामीले अहिले हिब्रुलाई पनि प्राथमिकताका साथ सिकाइरहेका छौं ।’ इटहरीमै हिब्रु सिकेर अहिले इजरायलमा गतिलो आम्दानी गर्नेहरु धेरै रहेको उनले बताए । अवसरको कमी र रोजगारीको ग्यारेण्टि नभएपछि लाखौं युवा वैदेशिक रोजगारीका लागि विश्वका विभिन्न एक सय ८ भन्दा बढि मुलुकमा पलायन भएका छन् । एउटा सानो नेपाल नै मुलुक बाहिर पुगिसकेको छ । पछिल्लो समयमा इजरायलका लागि महिला पुरुषहरु सरोबरी भाषा सिक्न थालेका छन् । केयरगिभरको माग बढ्दो भएपछि नेपालीहरु केयरगिभरको तयारी समेत गरिरहेका छन् । खाडी मुलुकमा घरेलु कामदार र इजरायलमा केयरगिभरमा नेपालीहरु बढीरहेका छन् । विभिन्न १६ वटा संस्थालाई विभागले केयरगिभरको तालिमका लागि आधिकारिकता समेत दिनुले पनि माग बढ्दो रहेको सावित गरेको छ । त्यसो त इजरायली राजदूत हनान गोडर गोल्डबर्गरले कामदार निर्यातसम्बन्धी सुरक्षित र व्यवस्थित संयन्त्र बन्न सके इजरायलमा ८० हजारसम्म नेपाली कामदारको माग रहेको बताएपछि अहिले नेपालीका लागि इजरायल राम्रो गन्तव्य बनेको छ । हालसम्म इजरायलमा आधिकारीक सूचना अनुसार आठ हजार नेपाली कार्यरत छन् ।
केयर–गिभर, कृषि मजदुरसहित उक्त संख्या इजरायलका विभिन्न ठाउँमा नेपाली कामदार रहेको दूतावासले जनाएको छ । दुतावासले कामदार पठाउँदा लिने रकम, उचित प्रक्रिया र अनुगमन पद्दति निर्धारण नहुन्जेल संख्या बढाउन सकिने अवस्था नरहेको पनि जनाएको थियो । तर उचित व्यवस्था भए नेपाली कामदारको उक्त संख्यालाई रोजगारीको अवसर दिन सकिने दुतावासले जनाएको थियो । अझै ७२ हजार नेपाली युवा इजरायलमा रोजगारीका लागि जानसक्ने सम्भावना रहेकैले पनि आकर्षण बढेको हो । नेपाली कामदारबाट म्यानपावरले उठाउने मनोमानी रकम र नमिल्दो नियम समस्याको जड भएको राजदुत गोलडबर्गरले बताएका थिए ।
इजरायलमा नेपाली कामदार बढाउन सकिने सम्भावना, नेपाली युवाको आकर्षणले दुई मुलुकबीचको आधिकारिक संयन्त्रको खाँचो देखिएको छ । यस्तो गतिलो संयन्त्र बने नेपाली युवाका लागि प्रचुर अवसर रहेको गोल्डबर्गरले बताएका थिए । कामदारका रुपमा पुगेका नेपालीले इजरायलमा बढिमा पाँच वर्ष बस्न पाउने कानुनी प्रावधान छ । उक्त अवधिमा नेपाली कामदारले नेपाल फिर्दा कृषि लगायत क्षेत्रमा उपयुक्त सीप सिकेर आउने सम्भावना पनि बढ्दछ । इजरायलमा सिकेको सीपलाई नेपाली भुमिमा धेरैले प्रयोग गरेका छन् ।
दैनिक एक हजार पाँच सय बाहिरिन्छन्
आम्दानीको स्रोत घट्दै गएपछि युवाहरु वैदेशिक रोजगारीमा आकर्षित हुनु स्वभाविकजस्तै भएको छ । व्यक्तिगत तथा संस्थागत श्रम स्वीकृतिको तथ्याङ्क अनुसार साउनदेखि असोज मसान्तसम्म झण्डै एक लाख युवा विदेसिएका छन् ।
वैदेशिक रोजगार विभागको आधिकारिक तथ्याङ्कले आर्थिक वर्ष ०६९÷७० को पहिलो तीन महिनामा खाडी लगायतका मुलुकमा श्रमकै लागिमात्र ९८ हजार सात सय ७७ जनाले मुलुक छाडेको देखाएको छ । सरदर दैनिक एक हजार पाँच सय जना युवाले मुलुक छाडिरहेको उक्त तथ्याङ्कले देखाएको छ । विभागका अनुसार असोज महिनामामात्र ३४ हजार आठ सय २७ जनाले अन्तिम श्रम स्वीकृति पाएका थिए । यो इपीएस प्रणाली मार्फत कोरिया जानेसमेतको संख्या भएको विभागले जनाएको छ । वैदेशिक रोजगारीका क्रममा ठगीको १६ वटा उजुरी असोजमा परेको थियो ।
असोज महिनामा श्रम स्वीकृति लिएर ४१ मुलुकका लागि युवाहरुले नेपाली भुमी छाडेका छन् । सवैभन्दा बढि साउदी अरब पुगेको विभागले जनाएको छ । असोजमामात्र साउदीका लागि छ सय ७४ जनाले अन्तिम श्रमस्वीकृति गराएका थिए । कतारका लागि छ सय २८, संयुक्त अरव इमिरेट्सका लागि चार सय १२, कुवेतका लागि एक सय ४०, मलेशियाका लागि ७० जनाले श्रमस्वीकृति लिएका छन् । बहराइनलाई ४५, ओमानलाई ३६, मकाउका लागि १७, दरुसलामका लागि १४, अफगानिस्तानका लागि १० तथा लेवनानका लागि १० जनाले श्रमस्वीकृति लिएका थिए ।
आठ जना बेलायत, ७ जना जापान, ७ जना माल्दिभ्स, ५ जना इजरायल, ५ जना युगाण्डा, ५ जना अमेरिका कामदारका रुपमा गएका छन् । यस्तै, थाइल्याण्ड, पोल्याण्ड, केम्यान, चाइना, कंगो, इजिप्ट, हङ्कङका लागिपनि नेपाली कामदारले मुलुक छाडेका छन् ।

काममा जानेलाई टिप्स
प्रतिदिन एक हजार पाँच सय भन्दा बढि युवाहरु वैदेशिक रोजगारीमा जाने गरेका छन् । सुरक्षित वैदेशिक रोजगारीका लागि उल्लेख्ति टिप्सहरुलाई ध्यानमा राख्नु आवश्यक छ ।

–नेपाल सरकारले विश्वका एक सय आठ मुलुकमा मात्र कामदार पठाउने वैधानिक नियम छ । त्यसकारण परामर्श गरी तोकिएका मुलुकभन्दा अन्यत्र रोजगारीका लागि जानु जोखिम हुन्छ ।
–व्यक्तिगत भिसा भन्दा संस्थागत भिसाका आधारमा जानु सुरक्षित हुने भएकाले सकभर व्यक्तिगत भिसामा वैदेशिक रोजगारीमा नजानु उत्तम हो ।
–संस्थागत रुपमा जाँदा सम्बन्धित कम्पनीको एउटै कागज बनाएर जानु राम्रो हो । शंका लागेका वैदेशिक रोजगार विभागमा उजुरी गर्नुपर्दछ ।
–सरकारले तोकेका केही एजेन्ट तथा म्यानपावर कम्पनीका वैधानिक कार्यालयबाटमात्र वैदेशिक रोजगारी सम्बन्धि कारोबार गर्नुपर्दछ ।
–सरकारले सम्बन्धित मुलुकका लागि तोकेको भन्दा बढि लागत खर्च तिर्नु भएको छ भने तपाई ठगीमा पर्नु भएको हुनसक्छ । त्यसबारेमा वेदेशिक रोजगार प्रबद्र्धन बोडृ तथा वैदेशिक रोजगार विभागमा जानकारी गराउनु राम्रो हुन्छ ।
–पहिलोपल्ट वैदेशिक रोजगारीमा जाँदै हुनुहुन्छ भने सम्बन्धित मुलुकको भाषा, संस्कृति र कानुनको बारेमा बुझेर जानुपर्दछ, जसका कारण विदेशमा समस्या पर्ने खतरा कम हुन्छ ।