डी. विनोद
अफगानिस्तान पुगेर महिनाको लाखौं आम्दानी गर्ने सपना बुनेका चार दर्जन युवाहरु अहिले वैदेशिक रोजगार विभागको ढोका घच्घच्याइरहेका छन् । एक वर्ष अघि बुझाएको रकम दलालले खाएपछि उजुरीसहित उनीहरु विभागको कोठाचोटा गरिरहेका छन् । गत वर्ष अफगानिस्तान लैजाने बाहनामा दुईजना दलालले रकम खाएर भागेपछि अहिले उनीहरु रकम फिर्तिको मागसहित कानुनी कारवाहीको अपिल गरिरहेका छन् ।
मोरङ, उर्लाबारीका विपीराज श्रेष्ठ एक वर्षदेखि वैदेशिक रोजगार विभागको उजुरी शाखामा धाइरहेका छन् । अफगानिस्तान पठाउने बाहनामा मोरङ सिजुवाका दलबहादुर अधिकारी र जगतबहादुर भुजेलले चार लाख रकम ठगेपछि उनी विभागको उजुरी शाखामा धाइरहेका हुन् । भन्छन्,‘एक वर्षदेखि हामीलाई झुलाइराखेको छ, पैसा फिर्ता पनि दिएको छैन, उसलाई कारवाही पनि भएको छैन ।’
श्रेष्ठमात्र होइन अधिकारी र भुजेलको जालोमा विर्तामोडका छत्रबहादुर काफ्लेपनि फँसेका छन् । धेरै पैसा कमाउने सपना देखेका काफ्लेले जोहो गरेर जम्मा पारेको रकमपनि अफगानिस्तान जानकै लागि उनीहरुलाई बुझाएका थिए । न अहिले रकम फिर्ता पाएका छन्, न अफगानिस्तानको लागि जहाज चढ्ने अपूरो सपना साकार बनाउन सकेका छन् । बरु, ठगी गरी भारतको दिल्लिमा बसेका अधिकारी र भुजेललाई नेपाल प्रशासनसम्म ल्याउनका लागि अझ रकम खर्च गर्नुपरेको उनको गुनासो छ । भन्छन्,‘धेरै दुख पायौं, दुई महिनासम्म दिल्लिमा राखेर अफगानिस्तान पठाउँछु भनेको थियो तर पठाएन । त्यसपछि हामी ठगिएको थाहा भएपछि नेपाल फर्कियौं । ऊ दिल्लिबाटै भागेको थियो ।’
ऋहिले झण्डै चालिसजना पीडित युवाहरु न्याय र फँसेको रकम फिर्ताको माग गर्दै सरकारका विभिन्न निकायमा धाइरहेका छन् । सरकारी निकायलेपनि गम्भिरतापूर्वक ध्यान नदिएको भन्दै उनीहरुले विरोधस्वरुप पीडिकहरु पक्राउ गर्नुपर्ने नारासहित धर्नासमेत दिन थालेका छन् । ‘घरबाट रकम फिर्ता ल्याउने दवाव छ, पैसा फँसेको छ न विदेश जान सकिएको छ न दोषीलाई कारवाही गर्न सकिएको छ ।’ पीडित श्रेष्ठले भने,‘बेलैमा राम्रोसँग नबुझी लहई–लहइमा रकम फँसाइयो ।’
अहिले काठमाडौंस्थित गौशालामा रहेको धर्मशालामा बसेका पीडितहरु भन्छन्–‘खर्च गर्ने रकमपनि सकियो, प्रशासनले ध्यान दिएन कसरी न्याय पाउने हो ?’ अधिकारी र भुजेलले नयाँदिल्लिमा विदेश पठाउने नाममा ठगीधन्दा चलाएको पुष्टि भएको छ । नयाँदिल्लि प्रहरीले सोही कारण उनीहरुलाई पक्राउ गरि नेपाल पठाएको थियो । पीडितहरुले भारतीय प्रहरीमा उजुरी गर्दा उनीहरुले ठगि गरेको प्रमाणित भएको थियो । नेपाली श्रम कानुन अनुसार मुलुकभन्दा बाहिर कार्यालय खोलेर विदेश पठाउने कार्य गैरकानुनी हो । यसलाई श्रमऐनले पनि बर्जित गरेको छ भने वैदेशिक रोजगार ऐनले पनि कानुनी अपराधका रुपमा व्याख्या गरेको छ ।
यहि हुँदाहुँदै पनि विभाग र सरकारी निकायमा बारम्बार आउँदापनि उनीहरुले छुट्कारा पाएका कारण पीडितहरु शसंकित बनेकै छन्, न्याय पाउने विषयमा पनि ढुक्क हुन सकेका छैनन् । ‘धर्मशालाको वास छ, दशैंको मुखमा पनि रकम फिर्ता भएको छैन । एकवर्षदेखि न विदेश जान सकिएको छ, न लगानी गरेको रकम फिर्ता हुने आश छ । साह्रै दुख पाइयो, सरकारी संयन्त्रले पनि गहिरो चासो दिएन, बडो समस्यामा प¥यौं हामी त ?’
सुनसरी, मोरङ र झापाका निक्कै युवाहरुसँग करोडौं रकम असुलेर अधिकारी र भुजेल अहिले सम्पर्क बाहिर छन् । चार लाखका दरले रकम उठाएका उनीहरुले प्रशासन र विभाग अधिकारीसामु १५ हजार रुपियाँका दरलेमात्र रकम लिएको स्वीकार गर्नेगरेका छन् । ४० युवाबाट उठाएको एक करोड ६० लाख रुपियाँमा एक पैसापनि फिर्ता गरेका छैनन् । ‘हामीलाई लगेको रकम फिर्ता दिएमात्र पनि हुन्छ । उनीहरु भाग्ने, झुक्याउने र छक्याउने गरिरहेका छन् ।’ पीडित युवा छत्रबहादुर काफ्ले भन्छन्,‘बरु हामीले उनीहरुलाई खोजी गर्नका लागिमात्र छ लाख भारतीय रकम सक्यौं, तर हाम्रो पैसो फिर्ता भएन ।’
ठगि भएको थाहा पाका पीडितहरुले अहिले संघर्ष समिति गठन गरेका छन् । उनीहरुले दोषीलाई पक्राउ गरी कारवाहीका लागि विभाग, श्रम मन्त्रालय लगायतका ठाउँमा दवावको कार्यक्रम सुरु गरेका छन् । तर, सम्बन्धित सरकारी निकायबाट सहयोग नभएपछि उनीहरु कडा आन्दोलनको तयारीमा पनि जुटेका छन् । ‘हामी पीडितलाई प्रहरी र प्रशासनले पनि सहयोग गरेन ।’ श्रेष्ठ भन्छन्,‘हामी बाहेक अरु कति ठगिएका छन्, उनीहरुले त झन के सहयोग पाए होला र ?’
अफगानिस्तान पुगेर महिनाको लाखौं आम्दानी गर्ने सपना बुनेका चार दर्जन युवाहरु अहिले वैदेशिक रोजगार विभागको ढोका घच्घच्याइरहेका छन् । एक वर्ष अघि बुझाएको रकम दलालले खाएपछि उजुरीसहित उनीहरु विभागको कोठाचोटा गरिरहेका छन् । गत वर्ष अफगानिस्तान लैजाने बाहनामा दुईजना दलालले रकम खाएर भागेपछि अहिले उनीहरु रकम फिर्तिको मागसहित कानुनी कारवाहीको अपिल गरिरहेका छन् ।
मोरङ, उर्लाबारीका विपीराज श्रेष्ठ एक वर्षदेखि वैदेशिक रोजगार विभागको उजुरी शाखामा धाइरहेका छन् । अफगानिस्तान पठाउने बाहनामा मोरङ सिजुवाका दलबहादुर अधिकारी र जगतबहादुर भुजेलले चार लाख रकम ठगेपछि उनी विभागको उजुरी शाखामा धाइरहेका हुन् । भन्छन्,‘एक वर्षदेखि हामीलाई झुलाइराखेको छ, पैसा फिर्ता पनि दिएको छैन, उसलाई कारवाही पनि भएको छैन ।’
श्रेष्ठमात्र होइन अधिकारी र भुजेलको जालोमा विर्तामोडका छत्रबहादुर काफ्लेपनि फँसेका छन् । धेरै पैसा कमाउने सपना देखेका काफ्लेले जोहो गरेर जम्मा पारेको रकमपनि अफगानिस्तान जानकै लागि उनीहरुलाई बुझाएका थिए । न अहिले रकम फिर्ता पाएका छन्, न अफगानिस्तानको लागि जहाज चढ्ने अपूरो सपना साकार बनाउन सकेका छन् । बरु, ठगी गरी भारतको दिल्लिमा बसेका अधिकारी र भुजेललाई नेपाल प्रशासनसम्म ल्याउनका लागि अझ रकम खर्च गर्नुपरेको उनको गुनासो छ । भन्छन्,‘धेरै दुख पायौं, दुई महिनासम्म दिल्लिमा राखेर अफगानिस्तान पठाउँछु भनेको थियो तर पठाएन । त्यसपछि हामी ठगिएको थाहा भएपछि नेपाल फर्कियौं । ऊ दिल्लिबाटै भागेको थियो ।’
ऋहिले झण्डै चालिसजना पीडित युवाहरु न्याय र फँसेको रकम फिर्ताको माग गर्दै सरकारका विभिन्न निकायमा धाइरहेका छन् । सरकारी निकायलेपनि गम्भिरतापूर्वक ध्यान नदिएको भन्दै उनीहरुले विरोधस्वरुप पीडिकहरु पक्राउ गर्नुपर्ने नारासहित धर्नासमेत दिन थालेका छन् । ‘घरबाट रकम फिर्ता ल्याउने दवाव छ, पैसा फँसेको छ न विदेश जान सकिएको छ न दोषीलाई कारवाही गर्न सकिएको छ ।’ पीडित श्रेष्ठले भने,‘बेलैमा राम्रोसँग नबुझी लहई–लहइमा रकम फँसाइयो ।’
अहिले काठमाडौंस्थित गौशालामा रहेको धर्मशालामा बसेका पीडितहरु भन्छन्–‘खर्च गर्ने रकमपनि सकियो, प्रशासनले ध्यान दिएन कसरी न्याय पाउने हो ?’ अधिकारी र भुजेलले नयाँदिल्लिमा विदेश पठाउने नाममा ठगीधन्दा चलाएको पुष्टि भएको छ । नयाँदिल्लि प्रहरीले सोही कारण उनीहरुलाई पक्राउ गरि नेपाल पठाएको थियो । पीडितहरुले भारतीय प्रहरीमा उजुरी गर्दा उनीहरुले ठगि गरेको प्रमाणित भएको थियो । नेपाली श्रम कानुन अनुसार मुलुकभन्दा बाहिर कार्यालय खोलेर विदेश पठाउने कार्य गैरकानुनी हो । यसलाई श्रमऐनले पनि बर्जित गरेको छ भने वैदेशिक रोजगार ऐनले पनि कानुनी अपराधका रुपमा व्याख्या गरेको छ ।
यहि हुँदाहुँदै पनि विभाग र सरकारी निकायमा बारम्बार आउँदापनि उनीहरुले छुट्कारा पाएका कारण पीडितहरु शसंकित बनेकै छन्, न्याय पाउने विषयमा पनि ढुक्क हुन सकेका छैनन् । ‘धर्मशालाको वास छ, दशैंको मुखमा पनि रकम फिर्ता भएको छैन । एकवर्षदेखि न विदेश जान सकिएको छ, न लगानी गरेको रकम फिर्ता हुने आश छ । साह्रै दुख पाइयो, सरकारी संयन्त्रले पनि गहिरो चासो दिएन, बडो समस्यामा प¥यौं हामी त ?’
सुनसरी, मोरङ र झापाका निक्कै युवाहरुसँग करोडौं रकम असुलेर अधिकारी र भुजेल अहिले सम्पर्क बाहिर छन् । चार लाखका दरले रकम उठाएका उनीहरुले प्रशासन र विभाग अधिकारीसामु १५ हजार रुपियाँका दरलेमात्र रकम लिएको स्वीकार गर्नेगरेका छन् । ४० युवाबाट उठाएको एक करोड ६० लाख रुपियाँमा एक पैसापनि फिर्ता गरेका छैनन् । ‘हामीलाई लगेको रकम फिर्ता दिएमात्र पनि हुन्छ । उनीहरु भाग्ने, झुक्याउने र छक्याउने गरिरहेका छन् ।’ पीडित युवा छत्रबहादुर काफ्ले भन्छन्,‘बरु हामीले उनीहरुलाई खोजी गर्नका लागिमात्र छ लाख भारतीय रकम सक्यौं, तर हाम्रो पैसो फिर्ता भएन ।’
ठगि भएको थाहा पाका पीडितहरुले अहिले संघर्ष समिति गठन गरेका छन् । उनीहरुले दोषीलाई पक्राउ गरी कारवाहीका लागि विभाग, श्रम मन्त्रालय लगायतका ठाउँमा दवावको कार्यक्रम सुरु गरेका छन् । तर, सम्बन्धित सरकारी निकायबाट सहयोग नभएपछि उनीहरु कडा आन्दोलनको तयारीमा पनि जुटेका छन् । ‘हामी पीडितलाई प्रहरी र प्रशासनले पनि सहयोग गरेन ।’ श्रेष्ठ भन्छन्,‘हामी बाहेक अरु कति ठगिएका छन्, उनीहरुले त झन के सहयोग पाए होला र ?’
माइला बाले हाले भड्खालोमा
आफ्नै माइला बुवा धावा लामाबाट ठगिएर कतार पुगेकी तिरमाया लामा नेपाल फर्किएकी छिन् । धादिङको तिप्लीङ–९ की तिरमायालाई धावाले एक वर्षअघि घरेलु कामदारका लागि कतार पठाएका थिए । तीरमायाका बाबुसँग ८० हजार लिएर धावाले उनलाई कतार पठाएका थिए । ‘इराक पठाउने भनी माइलाबाले रकम लिएका थिए तर यहाँ आइपुगेर दुखमात्र पाइयो ।’ तीरमायाले भनिन्,‘केही वर्ष कतार बसेका माइलाबा अहिले मान्छे पठाउने काम नै गर्नुहुन्छ ।’
‘इराक जाने भनेर हामी गाउँबाट आएका थियौं । तर, त्रिभुवन विमानस्थलबाट हामीलाई दिल्लि पु¥याइयो र त्यहाँबाट कतारमा ल्याइएको हो ।’ उनले सुनाइन्,‘हामी एक हप्ता दिल्लिमा बसेका थियौं र त्यहाँबाट हामीलाई कतारमा ल्याइयो ।’ तीरमायाले कतार र इराक छुट्याउन मुस्किल थियो । उनी गाउँबाट सहर आएपनि काठमाडौंबाट विमान चढेर विदेश पहिलोपल्ट आएकी थिइन् । कुन कतार र कुन इराक भन्नेबारेमा उनलाई केही जानकारी थिएन । अनि, वैदेशिक रोजगारीका बारेमापनि उनले उल्लेख्य रुपमा बुझेकी थिइनन् । ‘आफ्नै काकाले लैजाने भएपछि मैले विश्वास गरें, तर मैले यहाँ आएर दुख पाउनुप¥यो ।’
कतार पुग्दासम्म उनले आफुले गर्ने कामको बारेमा त परै जाओस देशको बारेमा पनि बुझेकी थिइनन् । तर, एक कतारीको घरमा घरेलु कामदारका रुपमा आफुले काम गर्न थालेपछि उनलाई अर्कै मुलुक आइपुगेको छनक भयो । ‘दैनिक १८–२० घन्टा काम गर्दापनि घरमालिकले यातनामात्र दिन्थ्यो । पीडा मैले माइलाबालाई सुनाएको हो । तर, उनलेपनि त्यो घर छाडेर भागे नेपालमा पनि बाँकी नराख्ने धम्की पाएँ ।’
कामगरेवापतको रकम उनले धावालाई नै पठाउने गरेकी थिइन् । झण्डै एक वर्षको पारिश्रमिक उनले धावाको नाममा पठाएकी थिइन् तर परिवारले अहिलेसम्मपनि नपाएको उनले सुनाइन् । भनिन्,‘एकजना गाउँले दाईको सहयोगमा मालिकको घरबाट भागी दुतावासको शरणमा आएपछि नेपालजाने फिर्ती टिकटको लागि प्रवासी नेपाली समन्वय समितीले सहयोग ग¥यो ।’
उनका माइलाबुवा धावाले धादिङ्का विभिन्न ग्रामिण इलाकामा रहेका किशोरीहरुलाई वैदेशिक रोजगारीमा पठाउने बाहनामा ठगी गरेको खुलेपछि आवश्यक कारवाहीका लागि सिफारिस भएको छ ।
कतारस्थित दुतावासले काठमाडौं तीनकुनेस्थित बैदेशिक रोजगार बिभागलाई एजेन्टको काम गर्ने धावालाई आवश्यक कारवाहीका लागि पत्राचार गरेको छ । उक्त पत्रमा तीरमायालाई ढाँटेर कतार पठाउँदा लिएको ८० हजार र तीरमायाले पठाएको एक लाख ४९ हजार नौ सय सत्ताईस रुपैँया फिर्ता गराउनपनि उल्लेख गरिएको छ । दोहास्थित राजदुत माया शर्माले भनिन्,‘यसरी ठगीमा संलग्न रहेका दलालहरुलाई कारवाहीका लागि सिफारिस गरिएको छ, सरकारले कारबाही गर्नेछ ।’
धावाले धादिङ क्षेत्रबाट कतार, साउदी अरब, कुवेत जस्ता देशमा घरेलु कामदारमा पठाउने भन्दै रकम उठाउने गरेको बुझिएको छ ।
‘इराक जाने भनेर हामी गाउँबाट आएका थियौं । तर, त्रिभुवन विमानस्थलबाट हामीलाई दिल्लि पु¥याइयो र त्यहाँबाट कतारमा ल्याइएको हो ।’ उनले सुनाइन्,‘हामी एक हप्ता दिल्लिमा बसेका थियौं र त्यहाँबाट हामीलाई कतारमा ल्याइयो ।’ तीरमायाले कतार र इराक छुट्याउन मुस्किल थियो । उनी गाउँबाट सहर आएपनि काठमाडौंबाट विमान चढेर विदेश पहिलोपल्ट आएकी थिइन् । कुन कतार र कुन इराक भन्नेबारेमा उनलाई केही जानकारी थिएन । अनि, वैदेशिक रोजगारीका बारेमापनि उनले उल्लेख्य रुपमा बुझेकी थिइनन् । ‘आफ्नै काकाले लैजाने भएपछि मैले विश्वास गरें, तर मैले यहाँ आएर दुख पाउनुप¥यो ।’
कतार पुग्दासम्म उनले आफुले गर्ने कामको बारेमा त परै जाओस देशको बारेमा पनि बुझेकी थिइनन् । तर, एक कतारीको घरमा घरेलु कामदारका रुपमा आफुले काम गर्न थालेपछि उनलाई अर्कै मुलुक आइपुगेको छनक भयो । ‘दैनिक १८–२० घन्टा काम गर्दापनि घरमालिकले यातनामात्र दिन्थ्यो । पीडा मैले माइलाबालाई सुनाएको हो । तर, उनलेपनि त्यो घर छाडेर भागे नेपालमा पनि बाँकी नराख्ने धम्की पाएँ ।’
कामगरेवापतको रकम उनले धावालाई नै पठाउने गरेकी थिइन् । झण्डै एक वर्षको पारिश्रमिक उनले धावाको नाममा पठाएकी थिइन् तर परिवारले अहिलेसम्मपनि नपाएको उनले सुनाइन् । भनिन्,‘एकजना गाउँले दाईको सहयोगमा मालिकको घरबाट भागी दुतावासको शरणमा आएपछि नेपालजाने फिर्ती टिकटको लागि प्रवासी नेपाली समन्वय समितीले सहयोग ग¥यो ।’
उनका माइलाबुवा धावाले धादिङ्का विभिन्न ग्रामिण इलाकामा रहेका किशोरीहरुलाई वैदेशिक रोजगारीमा पठाउने बाहनामा ठगी गरेको खुलेपछि आवश्यक कारवाहीका लागि सिफारिस भएको छ ।
कतारस्थित दुतावासले काठमाडौं तीनकुनेस्थित बैदेशिक रोजगार बिभागलाई एजेन्टको काम गर्ने धावालाई आवश्यक कारवाहीका लागि पत्राचार गरेको छ । उक्त पत्रमा तीरमायालाई ढाँटेर कतार पठाउँदा लिएको ८० हजार र तीरमायाले पठाएको एक लाख ४९ हजार नौ सय सत्ताईस रुपैँया फिर्ता गराउनपनि उल्लेख गरिएको छ । दोहास्थित राजदुत माया शर्माले भनिन्,‘यसरी ठगीमा संलग्न रहेका दलालहरुलाई कारवाहीका लागि सिफारिस गरिएको छ, सरकारले कारबाही गर्नेछ ।’
धावाले धादिङ क्षेत्रबाट कतार, साउदी अरब, कुवेत जस्ता देशमा घरेलु कामदारमा पठाउने भन्दै रकम उठाउने गरेको बुझिएको छ ।
काममा जानेलाई टिप्स
नेपालबाट केयरगिभरका लागि खासगरी इजरायलतर्फ अहिले आकर्षण बढेको छ । सरकारी तथ्याङ्कलाई हेर्ने हो भने झण्डै पाँच हजार नेपाली केयरगिभरको कामका लागि इजरायल पुगेका छन् । बृद्ध आश्रम, अस्पताल, कम्पनी तथा घरमा केयरगिभरको काम गर्ने तथा गर्नका लागि इच्छुकका लागि तालिम लिनका लागि आवश्यक न्युनतम टिप्स यहाँ उल्लेख गरिएको छ ।
–केयरगिभरसम्बन्धि तालिमदिने इजाजतपत्रप्राप्त संस्थाबाट कम्तिमा ३० दिनको पाठ्यक्रमको जानकारी लिनुहोला ।
–६० प्रतिशत कक्षा प्रयोगात्मक हुन्छन् र ४० प्रतिशत अन्य रहने हुँदा त्यसविषयमा ख्याल गरेर सहजीकरणमा सहभागी बन्नुपर्दछ ।
–बढिमा २५ जना सहभागी भएको कक्षा लिनु उपयुक्त हुन्छ । अन्यथा प्रयोगात्मकपनि ज्यादा हुने भएकाले २० जनासम्ममात्र सहभागी भएको कक्षा उत्तम हो ।
–तालिममा भाषा, सीप, प्रवचन, समुहगत कार्यमा ध्यापूर्वक सहभागी हुँदा यसले केयरगिभरको काममा सहयोग पु¥याउँछ ।
–विद्युतको नियमित आपूर्ति भएको वा वैकल्पिक व्यवस्था भएको संस्थामा तालिम लिँदा अवरोध हुँदैन । जसका कारण सहजीकरणमा बस्न सहज र सीप सिक्नका लागि सजिलो हुन्छ ।
–सीप सिक्नेलाई निरन्तर मुल्याङ्कन गरिने हुँदा मुल्याङ्कनमा दक्षता हासिल गर्नका लागि तालिममा लगनशिलता देखाउनुपर्ने हुन्छ । हरेक ज्ञानलाई सजिलो र छरितो ढंगबाट सिक्नुहोला ।
–तालिममा दिने जानकारीहरु गन्तव्य मुलुकको श्रम कानुन, त्यस देशको भाषा र संस्कृतिबारे आवश्यक ज्ञान राख्नुपर्दछ ।
नेपालबाट केयरगिभरका लागि खासगरी इजरायलतर्फ अहिले आकर्षण बढेको छ । सरकारी तथ्याङ्कलाई हेर्ने हो भने झण्डै पाँच हजार नेपाली केयरगिभरको कामका लागि इजरायल पुगेका छन् । बृद्ध आश्रम, अस्पताल, कम्पनी तथा घरमा केयरगिभरको काम गर्ने तथा गर्नका लागि इच्छुकका लागि तालिम लिनका लागि आवश्यक न्युनतम टिप्स यहाँ उल्लेख गरिएको छ ।
–केयरगिभरसम्बन्धि तालिमदिने इजाजतपत्रप्राप्त संस्थाबाट कम्तिमा ३० दिनको पाठ्यक्रमको जानकारी लिनुहोला ।
–६० प्रतिशत कक्षा प्रयोगात्मक हुन्छन् र ४० प्रतिशत अन्य रहने हुँदा त्यसविषयमा ख्याल गरेर सहजीकरणमा सहभागी बन्नुपर्दछ ।
–बढिमा २५ जना सहभागी भएको कक्षा लिनु उपयुक्त हुन्छ । अन्यथा प्रयोगात्मकपनि ज्यादा हुने भएकाले २० जनासम्ममात्र सहभागी भएको कक्षा उत्तम हो ।
–तालिममा भाषा, सीप, प्रवचन, समुहगत कार्यमा ध्यापूर्वक सहभागी हुँदा यसले केयरगिभरको काममा सहयोग पु¥याउँछ ।
–विद्युतको नियमित आपूर्ति भएको वा वैकल्पिक व्यवस्था भएको संस्थामा तालिम लिँदा अवरोध हुँदैन । जसका कारण सहजीकरणमा बस्न सहज र सीप सिक्नका लागि सजिलो हुन्छ ।
–सीप सिक्नेलाई निरन्तर मुल्याङ्कन गरिने हुँदा मुल्याङ्कनमा दक्षता हासिल गर्नका लागि तालिममा लगनशिलता देखाउनुपर्ने हुन्छ । हरेक ज्ञानलाई सजिलो र छरितो ढंगबाट सिक्नुहोला ।
–तालिममा दिने जानकारीहरु गन्तव्य मुलुकको श्रम कानुन, त्यस देशको भाषा र संस्कृतिबारे आवश्यक ज्ञान राख्नुपर्दछ ।
No comments:
Post a Comment