Thursday, September 19, 2013

रोजी भाग–२

किन नेपाली समाजमा सम्बन्धहरु प्रतिस्थापन हुने गरेका छन् ? सम्बन्ध, विस्तारका आधार र यसले बनाएको फरक पारिवारिक दुनियाँ किन भत्किन्छ ? यो अल्पमानसिकतामा गाँसिएको सम्बन्धको कारण हो अथवा वयस्क हुन नसकेको विचारको कारण हो ? सम्बन्ध विस्तारका कतिवटा आयामहरु हुन्छन् ? कति प्रभावकारी सुत्रहरु हुन्छन् ? सम्बन्धका आधारहरु सामान्य र झिनामसिना कारणहरुबाट टुट्ने हो अथवा महत्वकांक्षाहरुबाट प्रभावित भएर फेरिपनि विच्छेदका अवस्थासम्म आइपुग्ने हो ? के हो ? सम्बन्धका आधारहरु ? अनि मानिसहरु किन सम्बन्ध भत्किएको समयमा फेरीपनि हामीजस्ता मानिसहरुसँगको अर्को सम्बन्ध गाँस्न चहान्छन् ?
आज रोजी अलिक विचरणको मुडमा भेटेको छ, विवेकले । रोजीको कोठी छिर्नासाथ उसले सोधेका यी अनेक प्रश्नको उत्तर दिने क्षमता विवेकले अहिले नै राखेको छैन । रोजी निरन्तर यस्ता प्रश्नहरुतिर किन लम्किरहेकी छ ? विवेकको मनमा अर्को प्रश्न उठेको छ । रोजीहरु सहरभरी छन्, कति रोजीहरु मेरी रोजीजसरी सोचीरहेका होलान् ?, विवेक फरक कोणतिर लम्किन थालेको छ । ग्रन्थहरुदेखि, वेदहरुदेखि नगरशोभीनिका नाममा, परिका नाममा युवतीहरुलाई मनोरञ्जनको साधन बनाइएकै छ, कलियुगकी नयाँ परिका रुपमा रोजी खुलेकी नै छे । तर, यत्ति धेरै दार्शनिकहरु किताव लेख्नेतिर नलागेर किन अघोषित कोठीहरुतिर लागेका होलान् ?, विवेक व्याख्या खोजीरहेको छ ।
रोजीको फुर्सद भएर होला आज ऊ नयाँ सम्बन्धका बारेमा विवेकलाई व्याख्या गरेर सुनाइरहेकी छ ।
यतिवेला नेपाली समाजमा युवा सम्बन्ध दैनिकजसो ठूलो संख्यामा विच्छेदका रुपमा अघि बढेको छ । कानुनी आधारका रुपमा यसरी विच्छेद भएका सम्बन्धहरु किन जोडिए ? अपरिपक्व निर्णयको कारण थियो अथवा सामाजिक रितले यसलाई प्रभावमा राख्यो ? यी सरल प्रश्न भएका छन् । सम्बन्धकोे सम्मान वा त्यसकोको भुमिकालाई प्रभावकारी बनाउनका लागि आफ्नो ‘व्यक्तिगत रमाइलो वा जिस्म फरोसी सम्म’को कारण प्रभावकारी देखिन्छ । शक्तिको दुरुपयोगका कारण समाज कहाँ पुगेको छ ? खोज्नेबेला आएको छ ।
विवेक दंग छ । उसले काम गर्ने संस्थाभन्दा निक्के विवेकशिल ‘वेश्याहरु’सँगको संगतबाट । विचारका वेश्याहरुभन्दा कर्मका वेश्याहरु कति इमान्दार हुन्छन् । वैचारिक वेश्याहरुको विवेक थाहा हुन्न, कर्मका वेश्याहरुको एउटै काम हुन्छ । र, इमान्दारीतापूर्वक त्यो पुरा हुन्छ । विवेक सोचमग्न भयो । उ दिमागमा खेलाइरहेको छ– पारिवारिक खुसी, पारिवारिक सम्बन्धलाई कायम राख्न नसक्नुको पछाडीको मुख्य कारण एकअर्काको स्वतन्त्रतामाथिको बाधा । या, निरन्तर गल्तीको परिणाम । एकथरी प्रचारात्मक रुपमा आएको ‘पितृ सतात्मक’ सामाजिक प्रणालीलाई दोष दिन्छन् तर त्यतिमात्र होइन अधिकअधिकारको दुरुपयोग पनि हो ।
रोजीका वक्षतिर आँखा सार्दै विवेकले थप कुरामाथि विश्लेषण ग¥यो । मात्र, यहि फरोसीका लागि मानिसहरु किन असमाजिक भइरहेका छन् ? संवेदना र आपसी समझदारी सम्बन्धको मेरुदण्ड हुन् र लामो समयसम उक्तिलाई व्यवाहारिक कार्यान्वयनको पक्षलाई बलियो बनाउने आधारको कमी देखिनु समाजमा दुर्भाग्यपूर्ण हो । नयाँ सम्बन्धपछि आफुमा नआएको परिवर्तन नै बाधक हो अथवा के हो ?
रातको १२ बज्न लागेको छ, विचारमा डुवेकी रोजी अव नशामा डुव्न चहान्छे, नशामा विश्लेषण गरिरहेको विवेकी त्यहि कर्ममा जुट्ने तयारीमा छ, जहाँ रोजीका अंगहरु उत्ताउला देखिएका छन्, विवेकका विचार र कर्महरु राक्षसी हुने तरखरमा छन् ।

..रोजी निरन्तर यहि व्लगमा आउनेछ...भाग ३ को प्रतिक्षा गर्नुहोला ।

Monday, September 16, 2013

सत्ताफरोसी र युवा नेतृत्वको खाँचो

विनोद ढकाल 
यतिवेला युवा राजनीतिक व्यक्तित्वको सम्मान वा उनीहरुको भुमिकालाई राजनीतिक दलहरुले प्रभावकारी बनाउनका लागि आफ्नो ‘सत्ता फरोसी’को त्याग गर्ने बेला आएको छ । पुष्पकमल दाहाल, सुशिल कोइराला र झलनाथ खनाल, विजय गच्छादारहरुको सत्ताफरोसी र शक्तिको दुरुपयोगका कारण मुलुक कहाँ पुगेको छ ? खोज्नेबेला आएको छ । खेलले देखाएको युवा एकतालाई विकासको सुत्रमा बाँध्न आवश्यक छ । 
किनभने, राजनीतिक दलहरु संविधानसभाका लागि हाँकिएका छन् र उमेद्वारको छनौट प्रकृयामा लागेका छन् । मंसिर ४ गते संविधानसाको निर्वाचन होस वा नहोस तर निर्वाचन हुने निश्चित आधार बनीसकेको छ । यस्तो आधार बनेको समयमा युवा नेतालाई अघि सारेर प्रचारात्मक रुपमा आएको ‘पितृ सतात्मक’ राजनीतिक प्रणालीलाई भत्काउने अवसर पनि आएको छ । 
युवा राजनीतिका मेरुदण्ड हुन् र भविष्यका द्रष्टा भन्ने राजनीतिक उक्तिलाई व्यवाहारिक कार्यान्वयनको पक्षलाई बलियो बनाउने बेला चुकेको आधारमा अव पनि नेपाली राजनीतिक व्यवस्था परिवर्तनको बाटोमा जान्छ भनेर हामी युवाका लागि झोली थापेर बस्नसक्ने अवस्थामा हुने छैनौं । 
विश्वका विकासीत मुलुकहरुको राजनीतिक पृष्ठभुमि, विकासको पृष्ठभुमी र आर्थिक क्रान्तिको धरातलको मुख्य जग नै युवाशक्तिको सहज, स्वभाविक र सरल सक्रियता नै देखिन्छ । चीनमा उदाएको युवा शक्तिका कारण उसले आफ्नो आर्थिक यात्रालाई विश्वको उचाइमा पु¥याएको छ । आप्रवासी युवाहरुको सक्रियताका कारण नै अमेरिका अहिलेपनि विश्वको महाशक्तिका रुपमा कहलिएको छ । जापानी युवाहरुकै मेहनतका कारण अर्थतन्त्रमा उसले आफ्नो स्थानलाई कायम राखेको छ । यी विश्वका ज्वलन्त उदाहरणका रुपमा देखा परेका मुलुकहरुको विकासको मुख्य लक्ष्य युवाको सही परिचालन नै थियो । अहिले पनि यी मुलुकहरुले अर्थतन्त्रमा युवाको पारदर्शी भुमिकालाई कमजोर बनाएका छैनन्, बरु बलियो बनाउँदै गएका छन् । एउटा मुलुकको अर्थतन्त्रको विकासको योजना राजनीतिसँग नङमासुको सम्बन्ध रहने भएकैले पनि उनीहरु प्रयोगका आधारमा सफल बन्दै गइरहेका छन् । 
तर, नेपाली युवाको पहुँच, सक्रियता र विकासका लागि आफ्ना दायराहरु बन्न नसकेका कारण हामी कयौं वर्षपछाडी छौं । नेपाली युवा आन्दोलनको इतिहाँस पुरानो छ तर गलत दिशाको यात्राका कारण हामी सफल हुन सकेका छैनौं । नेपाली समाजका ‘युवा’ भन्नसाथ झगडा गर्ने, गुण्डागर्दी गर्ने, हप्ता असुल्ने, प्रदर्शन गर्ने लगायतका अर्थबाट परिभाषित गर्न थालिएको छ । यसलाई आजको सन्दर्भमा स्वभाविक मान्नुपर्दछ । तर, नेपाली युवाआन्दोलनको सही प्रयोग हुन नसकेका कारण हामी समाजमा यसरी परिभाषित भइरहेका छौं भन्ने आत्मसमीक्षा सवैले गर्न आवश्यक छ । ०६२÷०६३ को आन्दोलनसम्म आइपुग्दा नेपाली युवा राजनीतिक स्वतन्त्रताका लागिमात्र लडेको देखिन्छ । राजनीतिक स्वतन्त्रताप्राप्ति पछि युवाको भुमिकालाई कमजोर र प्रयोगरहित बनाइएको÷बनेको देखिएको छ । ००७ सालमा नेपालमा पहिलो पल्ट आएको प्रजातन्त्र प्राप्तिको आन्दोलनको शङ्घोष र सफलता, ०३६ सालको विद्यार्थी आन्दोलन, ०४६ सालको पञ्चायती शासन विरुद्धको प्रजातान्त्रिक आन्दोलन र ०६२÷०६३ को गणतान्त्रिक आन्दोलनको जग नै युवाशक्ति थियो । तर, यी बारम्बारका आन्दोलनको सफलतापछि पनि युवा शक्तिको सहि उपयोग, उपभोग र परिचालन किन हुन सकेन ? यो गम्भिर प्रश्न आमसाधारणसम्मले उठाउने गरेका छन् । ०५६ तत्कालिन नेकपा माओवादीले क्रान्तिका नाममा युवाका हातका विकासको पहरेदारी र आर्थिक क्रान्तिको रुपान्तरणको जग बसाउनुको साटो बन्दुक बोकायो । ०६२÷०६३ यता वाइसीएलका नाममा उनै मण्डले, कुण्डलेहरुको झुण्डलाई संगठित गरी अपराधउन्मुख बनाइयो । यो प्रवित्तिबाट कोही अछुतो भएन, हाम्रै साथीभाईहरु पनि यस्ता कामबाट कँहीकतै प्रभावित भएको पाइयो । यो एउटा गलत संस्कारको निरन्तरता थियो । अहिलेपनि कतिपय ठाउँमा जारी राखिएको छ । यसको अन्त्यलाई रुपान्तरणसहितको राजनीतिक अभियान वा युवा आन्दोलन नै खाँचो छ । जसबारे हामीले केही योजनाहरु ल्याउने प्रयत्न गरेका छौं । त्यसअघि युवाको सवाल हेर्दा सरल र बुझ्दा गहन बनेको दृष्टान्त राख्नु उपयुक्त हुनेछ । सामान्यतया १६ देखि ४० वर्ष उमेर समुहमाथि उठेको यो प्रश्नका सरल जवाफ छैनन् । यो एउटा आन्दोलन हो र यसलाई व्यावसायिक ढंगबाट व्यवस्थापन गर्न सक्नु यसको सहज उत्तर हुनसक्छ । तर, नेपाली राज्यव्यवस्था अहिलेसम्म त्यसप्रति गम्भिर हुन सकेको छैन । 
युवा राजनीतिबाट अलग भएर यी प्रश्नका सहज उत्तरहरु देखा पर्दैनन् । अहिले भइरहेको भोको राजनीतिको रुपान्तरणविना सवालका सही र प्रयोगात्मक उत्तरहरु आउँदैनन् । राज्यबाट युवालाई एउटा सीमामा घेराबन्दि गर्ने प्रयत्न भएको छ । 
हामी यस्तो गैरन्यायिक प्रणालीलाई चिर्न चहान्छौं । राज्यमा पुराना रीतिको उपयोग गर्ने र युवालाई क्षणिक प्रलोभनमा राखेर राज्यसत्ताको पहुँचबाट टाढा राख्ने प्रवित्तिले संगठित हुन सकेका छैनन् । राजनीति फोहोरी होइन, हरेक पेशागत संस्थामा लागेका युवाहरु संगठित हुन चहान्छन् तर जुन चरित्रले जरा गाडेको छ, त्यसको रुपान्तरण सहितको प्रयोग आवश्यक छ । युवा संघमा यस पटकदेखि हरेक पेशासँग आवद्ध भएका आम युवालाई पनि संगठित हुनका लागि अभिप्रेरित गरिनेछ । यो योजनामात्र होइन, कार्यान्वयनको महत्वपूर्ण पाटो हो । २० औं अर्बको मासु आयात गर्ने हाम्रो मुलुक कृषिको प्रचुर सम्भावना बोकेको मुलुक हो । तर, हामी किन गर्न सकिरहेका छैनौं ? हामी व्यावसायीक काममा युवाहरुसँग साक्षात्कार गर्न सकिरहेका छैनौं, हाम्रा नाममा राज्यमा देखिएको बजेटसम्मको पहुँचमा पुगेका छैनौं । कुनै पार्टी विशेषको नाममा एकीकृत कोषजस्तो बनाइएको युवा स्वरोजगार कोष, युवा मन्त्रालय, युवाका नाममा रकम छुट्याउने प्रत्येक निकायसम्म हाम्रो व्यावसायीक सोच, सहज पहुँच छैन । हामी यसको पुल बनेर युवाका लागि नयाँ आयाम ल्याउने अभियानको पक्षमा उभिएका छौं । 
करिव ५० लाख युवा अहिलेपनि भारत लगायत खाडी मुलुकसहित विश्वभर रोजगारीका लागि अलमलिएका छन् । दैनिक एक हजार सात सय भन्दा युवाशक्ति श्रमका लागि मुलुक छाडीरहेको छ । राजनीतिप्रति उसको वितृष्णा बढिरहेको छ । यो सरल देखिन्छ तर यसले निम्त्याउने जोखिमहरु भ्यानक छन् । राज्यका लागि दक्ष शक्ति मुलुक छाडेर जानुले विकासका कामहरुमात्र होइन, हाम्रो सम्बृद्ध मुलुक बनाउने चाहना पनि कमजोर बन्दै जान्छ । लाखौ युवा मुलुकभित्र वेरोजगारीको समस्यामा भौतारिरहेका छन् । भोको पेटमा राजनीतिक दलमा आवद्ध भएर होल टाइमर भएर खटिएका छन् । 
नेपाली युवा आन्दोलन र त्यसमा आधारित मुद्दालाई कार्यान्वयन गर्नका लागि हामीले युवा सरोकारका मुद्दामा आधारित योजना बनाएका छौं । राज्यबाट हाम्रा अधिकारका रुपमा माग्ने, नपाए खोसेरै भएपनि लिनुपर्ने योजनाहरु छन् । काम र मामको लागि युवाहरुलाई न्यनतम रोजगारीको संवैधानिक ब्यवस्थाकालागी संघर्ष गर्ने, १६—१८ वर्ष उमेर समुहका युवाहरुका समस्या को ब्यवस्थापन (सेवा प्रवेश र मताधिकार), युवाहरुल े बैदेशिक रोजगारी वाट प्राप्त गरेको (पुँजी, सिप र आधुनिक प्रबिधी)लाई स्वदेशमा लगानी गर्ने र यसप्रकारका युवा यद्ममीहरुलाई सम्मानगर्नेकार्यक्रम बनाउने, बेरोजगार भत्ता वा बेरोजगार विमाको ब्यवस्थाकालागी पहलगर्ने, युवा वा श्रम योग्य व्यक्तीको परचिय पत्रको ब्यवस्था गर्ने, एक आर्थिक वर्षमा युवा संघको पहलमा १० हजार युवाहरुलाई रोजगारीको अवस्था श्रृजना गर्न पहल गर्ने, एसएलसी उतिर्ण वा १६ वर्ष पुगे पछि अनिवार्य प्राविधीक व्यावसायिक शिक्षा, युवाको सामाजिक सुरक्षाहरु युवा संघका योजनाहरु हुन् । 
उल्लेखित योजना पुरा गर्ने सन्दर्भमा राजनीतिक तहतप्का, राज्य र नीतिगत तहमा पनि हाम्रो पहुँचलाई बलियो बनाउनुपर्ने आवश्यकता छ । नीति नभई हामी सफल हुन सक्तैनौं । त्यसकारण नीतिगत तहमा पनि आजका युवाले विभिन्न मुद्दाहरु उठाउन आवश्यक छ । 
युवाको एकतर्फी योजनालेमात्र हामी सफल हुँदैनौं । युवाले जारी राखेका कार्यक्रममा परिवर्तनको खाँचो पनि छ । सम्बृद्ध र स्वरोजगार हुनका लागि हामीले युवा आन्दोलनका नयाँ कार्यक्रम प्रस्ताव गरेका छौं । युवालाई राजनीतिबाट टाढा राखेर मुलुकको कुनैपनि पक्षको विकास हुँदैन । मुलुकमा युवाको सर्वाङ्गीण विकासका लागि शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगार युवा संघको पहिलो सरोकार, अनिवार्य प्राविधीक शिक्षाको थालनी, व्यावसायिक युवा र स्वरोजगार अभियान, राज्यद्धारा सहुलियत प्रदान, राष्ट्रियताको सुरक्षा तथा सामाजिक सदभावको पहरेदारी, भ्रष्टाचारीका विरुद्ध युवा संघको खवरदारी, अराजकता र विकृतीका विरुद्ध युवा संघको पहिलो प्रहार, ‘इच वन, टिच वन’ साथी शिक्षाको योजना पनि हाम्रो नारा बनेको छ । 
यसर्थ नेपाली युवाको भविष्य निर्धारण, युवा आन्दोलनको सहि प्रयोग र समुन्नत नेपालको कल्पनाका लागि युवा अभियानलाई तिव्रता दिनु आवश्यक छ । युवा अव आन्दोलनमा मात्र सीमित नभएर व्यवाहारिक क्षेत्र र आउने युवापिढीका लागि गतिलो नजिर बन्नसक्नुपर्ने योजना तर्जुमा सहित कार्यान्वयनको पाटो बलियो हुनुपर्छ ।
यतिवेला निर्वाचनको चर्चा चलिरहँदा कतिपय राजनीतिक दलहरुले युवा नेतृत्वलाई अगाडी सार्ने प्रयत्न गरेका छन् । यो सुखद खबर हुनसक्छ । तर, हामीलाई सिफारिस हैन, नेतृत्व चाहिएको छ । शिर्ष नेताहरुलाई तालमेलका आधारमा जिताउने दलहरुको भुमिका चलिरहेको छ, यो भुमिका युवाहरुका लागि हुनुपर्छ । राजनीतिक दलको दर्शन एकातिर हुनसक्छ तर विकासको लक्ष्यमा सवै दर्शनको साझा एजेण्डा बनाउन सक्ने शक्ति युवा नै हुन् । युवाले जवसम्म नेतृत्वको पाउन सक्तैनन्, तवसम्म राजनीति सफल हुन्छ भन्नेमा विश्वास राख्नु फेरि पनि भुलमात्र हुनेछ । 

Saturday, September 14, 2013

प्यासन (PASSION): भावसागरमा प्रियतमसँग

प्यासन (PASSION): भावसागरमा प्रियतमसँग: साइबर लभ–६ संवेदनाको परिधिभित्र एउटा मनसँग अन्तरंग भएर  कुनै खास भावसागरमा  पौडी खेल्ने भावना जागेको छ कसैले जगाएको छ विचलित...

भावसागरमा प्रियतमसँग

साइबर लभ–६

संवेदनाको परिधिभित्र
एउटा मनसँग अन्तरंग भएर 
कुनै खास भावसागरमा 
पौडी खेल्ने भावना जागेको छ
कसैले जगाएको छ
विचलित नभएको मनसँग 
निरन्तर अविरल सास फेर्न मन छ
नयाँ मुटुसँग रक्तसञ्चारको योगबाट 
सञ्चालित हुने उमंग उम्रिएको छ...
आज किन हो कविता लेख्ने मुड चलिरहेको छ । भित्रबाट शब्दहरूसँग पौडी खेल्न मन लागेको छ । भावनासँग रुमल्लिएर आफ्ना चाहना अभिव्यक्त गर्ने लहड पलाएको छ, चैत वैशाखमा रुखमा पलाएको नयाँ मुनाजस्तो ।
मेरो अघिल्लो पत्र उनीकहाँ पुग्न सकेन । उनी अर्थात् मेरी प्रियतमासँग पुग्न सकेन । आज उनका लागि कविताको हरफहरू बनाउने रहर छ । कसैले मलाई सडकमै भनेको थियो, ‘मानिस जीवनमा एक पटक कम्तिमा कवि बन्नेछ जब ऊ प्रेममा लिप्त हुनेछ ।’ सायद, म उनीसँगको प्रेममा लिप्त भइसकेँ । सम्भवतः प्रेम भनेको पनि त यही होला नि !
यो कस्तो तस्बिर हो ? यो कस्तो काल्पनिक चेहरा हो ? यो कस्तो छटपटाहट हो ? बिछ्यौनामा छु, बिछ्यौना मसँग छैन । माकुराले लगाएको जालो मेरो सिलिङमा झुन्ड्याएको छ, त्यो जालोमा प्रेम देखिरहेको छु, अनि त्यसभित्र म रित्तिएर छिरेको छु । औषधिका पोकाहरू टेबलमा छन््, त्यसले दिने निराकरणसँग म नजिक छु । मेरो प्रणय मसँग छैन, समवेदनाको पुञ्ज मेरै वरिपरि छन्् । महादेवको प्रेमलिलाजस्तो कल्पनामा डुबेको प्रेम, इन्टरनेटमा झुन्डिएको मायाको त्यान्द्रोमा कति धेरै आशा पलाउन थालिसकेछन्् । मलाइ थाहा छ, यी आशा कसैको समय बिताउने माध्यम हुन सक्छ, कसैको समय खर्च गर्ने बहाना हुन सक्छ, ख्याल ठट्टाको मेरो उमंग गहिरो भएर मनभित्र रुमल्लिसकेको छ अनि म हराएको छु त्यसभित्र आफैँबाट छुट्टिएर । 

०००

सारा सहर नेपाली खेलको उमंगसँग रम्न दशरथ रंगशालामा थियो आज । साराको अनुहारमा भारतसँग जीतको प्रसंग उत्तरार्धतिर लागेको रातमा पनि चर्चाको विषय बनेको छ । अनि, मेरो चर्चाको लहडमा उभिएकी उनको पर्खाइमा निरन्तर म डुबिरहेको छु । मेरो खेल उनी, मेरो चर्चा उनी, मेरो फुर्सद उनी अनि मेरो व्यस्तता पनि उनी । उनीविना अब मेरा औँलामा चल्ने क्षमता छैनन्, शब्दहरूका प्रसंगका मार्ग सकिएका छन््, अक्षरहरूका लहड कतै सकिनै लागेका छन्् । 
म निरन्तर आफ्नो संवेदनाको लेखकीयलाई उतार्ने सोचमा मग्न छु । मेरा सबै सोच भताभुंग पार्नेगरी एउटा प्राणी मेरो कोठामा छि¥यो । मेरा भावनालाई क्रमभंग गरेर ऊ मलाई क्रोधको आवेगमा डुबाउने प्रयत्नमा जुटेको छ । मेरो सोचलाई एउटा ‘सामान्य’ साङ्लोले विचलित बनायो । फुत्त झ्यालबाहिरबाट उडेर आएको साङ्लोले आतंकित बनाइरहेको छ । घरी पानीको बोतलमाथि बसिदिन्छ, घरी कागजका चाङमाथि मेरो एकाग्रतालाई भंग गर्ने गरी छटपटाउँछ । घरिघरि मेरो प्रेमलाई धावा बोल्न आएको तालिवानी आतंकवादीजस्तो । यो सेतो रगत बोकेको प्राणी किन रातो रगतको विचारप्रति आतंकित छ ? किन मेरो भावनामाथि तुषारापात गर्ने प्रयत्नमा जुटेको छ ?
म यो साङ्लालाई सामान्य ठानिरहेको छु । तर, मलाई यसले असामान्य क्षति गरिरहेको छ । मेरो विचार र सोच, मेरो कल्पना, मेरो यथार्थमाथिको लेखकीयलाई तीव्र प्रभावमा पारिरहेको छ । घरि भान्सातिर लाग्छ, घरि मेरो बिछ्यौनामा आउँछ । म प्रेमको पुजारीका रूपमा लेखिरहेको मानिस, यसको हत्या गरौँ भन्ने सोचलाई दबाइरहेको छु । म यसलाई मेरो निरन्तरतालाई कायम राख्न गन्तव्यमा जान मनोग्रह गरिरहेको छु । विचरा यो फरक रगतधारी मेरो अपेक्षालाई बुझिरहेको छैन । घरिघरि लाग्छ मेरो संवेदनालाई सामान्यीकरण गर्न नसक्ने समान रगतधारीभन्दा यो पनि फरक छैन । मलाई निरन्तर विचलित बनाइरहेको छ ।
यसका कारण म आफूलाई घरिघरि विद्यालय जान नारायणी, गण्डकीतिर तुइन् चढेर नदी पार गर्नुपर्ने कठिन बाध्यतासँग दाँजिरहेको छु । जोखिममा यात्रा गरेर जीवनमरणको अनुभवलाई कल्पनामा उतारिरहेको छु । ‘जा, अहिले निस्किहाल । मेरो प्रेमिल यात्रामा प्रतिगमनकारी नबन् । तँ, सेता रगतका प्राणी हरेक पटक मेरो विरोधीका रूपमा नआइज ।’ म उसलाई मनमनै फतफताएर कराइरहेको छु ।
केही समयपछि फेरि अर्को साङ्ला मेरो झ्यालबाट फुत्त छिरेको छ, अघिल्लाको साथसँग रमाउनलाई । लपक्क टाँसिएर उसैका छेउमा पुगेको छ । ‘हरे, यी प्रतिगमनकारी साङ्लाहरू अब भेला हुन थाले ।’ कि मैले झ्याल बन्द गर्नुपर्छ, कि यी जोडीको प्रेमलापको हत्या । अब कसो गर्ने ? म विचरणमा छु । साङ्ला जोडी त मख्ख परेर एकै ठाउँ वार्तालाप, प्रेमलापमा नतमस्तक भइसके । म आफ्नो लेखकीयलाई केहीबेर थाँती राखेर उनीहरूको प्रेमलापको दृश्यगमन गरिरहेको छु । अनि, उनीहरूको संवादको परिकल्पना पनि । 
‘के छ डार्लिङ, धेरैपछि भेट भयो ।’
‘ठीक छ, त्यही त, यो प्रेम बडो जटिल’
‘आऊ, अब नतमस्कतक भएर डुबौँ’
‘कहाँ कसरी डुब्ने ?’
‘यसरी, आलिंगनमा, चुम्बनमा, रहरमा, प्रेममा ।’
उफ, यी किरा फट्यांग्राको प्रेम । कति गहिरो होला ? कति संवेदनशील होला ? कति भावनात्मक होला ? कति रहरउन्मुख होला ?’ यिनको प्रेमलापले मेरो कोठाभित्रका हरेक सामानहरू प्रदुषित भइरहेका छन्् । मेरा हरेक सामानमा यिनको रजाइँले प्रदुषणको बिउ रोपिएको छ । उफ्, यिनलाई नखेदाइ भएन । म उनलाई खेदाउने प्रयत्नमा छु, उनीहरू मेरो समवेदनालाई प्रभाव पार्ने लहडमा । यो रात साङ्लाको प्रेम र मेरो यथार्थको युद्धमा अभ्यस्त भयो, व्यस्त भयो । सहर उठ्ने बेला भएको छ, अनि म निदाउने बेला । सहर भुक्ने बेला भएको छ अनि म लुक्ने ।

०००

मेरो बिहान उनको रातसँग सुरु हुन्छ । मेरो उज्यालो उनको अँध्यारोसँग नजिक हुन्छ । मेरो वास्तविकता उनको कल्पनासँग नजिक होला । उनको वास्तविकता, मेरो यथार्थसँग टाढा होला । जेहोस् प्रेममा सबै कुरा जायज हुन्छ रे । एक जना नेता स्वनाम साथीले पनि यस्तै अन्तर्वार्ता दिएका थिए । आफूभन्दा आधा उमेरकी प्रेमिका किरणसँगको वैवाहिक जीवनमा गाँसिने उद्घोष गरेका ती साथी भनिने नेताको भनाइले मेरो बिहान आज अलिक सुखद रूपमा सुरु भयो । उनको रात कसरी गइरहेको छ ? मलाई थाहा छैन । किनभने उनीसँगका संवादका चरणहरू निक्कै छोटा, छरितो र दुरीका रूपमा बढिरहेको छ । भनौँ, संवादका चरणको एउटा अल्पविराम लागेको छ । अनि, म भ्रममा आफ्ना वास्तविकतालाई कल्पनासँग जोडिरहेको छु । 
कति यथार्थ कल्पनाजस्तो लाग्ने, कति कल्पना यथार्थजस्तो देखिने । भ्रम त सबैतिर छ । आफैँ भ्रमको चक्रव्यूहमा फसेको यो सम्भवत पहिलो चोटी हो मेरो, विवेकलाई विश्लेषण गर्न सक्ने भएपछि । म यथार्थ र भ्रमको सीमारेखाबारे क्लियर हुन सकेको छैन । मनोवादमा अल्झिएको छु कि म भ्रममा बाँचिरहेको छु या कल्पनामा हराइरहेको छु । म उनलाई पनि यही प्रश्न गर्छु अब । उनको उत्तर जे आओस्, मेरो प्रश्न यही हुनेछ । जसरी मैले उनलाई हाम्रो नजिकिएको सम्बन्धका बारेमा खुलेर कुरा गरेँ, म खुलेर प्रश्न राख्छु । 

०००

आजको दिन त्यति गतिशील छैन । आजको दैनिकी र मैले तयार पारेको खबर त्यति सुखद छैन । गायक फत्तेमान राजभण्डारीको निधनको समाचार सुनेर आएको छु । आखिर मानिसको जीवन के हो र ? मानिस चुरोटको धुँवासँग जीवनको दिन गनिरहेको हुँदो रहेछ । मानिस प्रेमिल भएर जिन्दगीलाई सामान्य बनाइरहेको हुँदोरहेछ, अनि मृत्यु त्यो भन्दापनि सामान्य । 
आज गलेर कोठामा पसेँ । भोकै, खाना खाएको छैन । बनाउनै पर्ने पनि छ । म जीवनसँग नै रुमल्लिरहेको छु । त्यही पनि बाँच्नुपर्ने बाध्यता हो या निरन्तरता, खाने काम गर्नै प¥यो । चुल्हो बालेर पकाइरहेको छु । र, फेरि रुमल्लिएको छु, उही तर्कसँग । 
मान्छेको जीवन पनि त मेरो कुकरमा उम्लिरहेको दालजस्तो होला नि । चरम तापपछि उम्लिन्छ र बज्छ सारा समाजलाई एकान्त रातमा बिच्काएर । म जीवनबारे प्रिय पात्र अर्थात् उनीसँग केही कुरा गर्ने मुडमा छु । तर, उनी मसँग कुरा गर्ने रहरमा छैनन् सायद । त्यसकारण उनले मलाई आजभोलि केही पनि लेखिरहेकी छैनन् । मैले मेरो डायरीमा कोरेँ उनका लागि । 
‘कोही मृत्यु पचाएर बाँचेका हुन्छन््, कोही जन्मसँग नाचेका हुन्छन्् । सहरको दुनियाँ फरक छ, प्रिय पात्र । यहाँ एउटा कोठामा शोकमा डुबेका मानिसको परवाह कसलाई हुन्छ र ? अर्को कोठामा ब्रोइलर कुखुरा भुटिइरहेको हुन्छ । शोकको नाममा मदिरामा लठ्ठ एउटा जमात सहरमा भड्किलो रातसँग उन्मुक्त छ, ‘मितिनी’ उपनामकी ती महिला जीवन चलाउन रातभर अभ्यस्त छिन्् ।’ 
सहर आफ्नो हिसाबले नतमस्तक छ, म आफ्नो प्रकारले उही दैनिकीको पर्खाइमा छु । मेरो पर्खाइको समयसीमा बढिरहेको छ, उनको प्रत्युत्तर, प्रतिप्रश्न, प्रतिकार, प्रतिवाद केही छैन । पर्खाइमा अभ्यस्त छु, आउने आशमा म कोरिरहेको छु, एकोहोरो रूपमा । यी अनेक भावनासँग म डुबिरहेको छु, प्रियपात्रको भावसागरमा । उनी कत्तिको भावनात्मक भएकी छन्् थाहा छैन । सम्भवत ः मोलीको प्रेमकहानी सुन्न अभ्यस्त भइन् कि ?

Friday, September 13, 2013

मनिषादेखि मनिषासम्म



मनिषा कोइराला कुनैबेलाकी बलिउडकी बहुचर्चितमात्र होइन, महँगी हिराइन पनि हुन् । खामोसीमा सलमान खानसँगको उनको चर्चादेखि लाल बादशाहमा अभिताभ बच्चनसँगको रोमान्सको चर्चाले बलिउड हल्लाएको थियो । मनमा आमिर खान, दिल सेमा शाहरुख खानसँग उनले रोमान्स गरिन् ।
महाराजा भन्ने फिल्ममा गोविन्दाभन्दा दोव्वर पारिश्रमिक लिएर अनुबन्धित भएको भन्ने हल्लाले मनिषाको फिल्मी करिअरलाई सामान्य बनाएको थिएन । त्यसो त उनको बलिउड ब्रेक नै हस्तीहरुसँग भएको थियो । दिलिप कुमार, राजकुमार जस्ता हस्तीहरुसँगा उनले सौदागर भन्ने फिल्मबाट बलिउड करिअर सुरु गरेकी थिइन् ।

पछिल्ला दिनमा मनिषा क्यान्सरको पीडित बनेकी थिइन् । अहिले उनी त्यो पीडाबाट पनि उन्मुक्ति पाइसकेको आफ्नो फेसबुकमा घोषणा गरेकी थिइन् । यो पीडाबाट उन्मुक्त भएपछि उनी नेपालमा यस्तै एउटा कार्यक्रममा आइन् ।
क्यान्सरको जरालाई डढाएर निमिट्यान्न पार्न दिइएको किमोथेरापी र रेडिएसनले अभिनेत्री कोइरालालाई मुडुलो बनाइदिएको थियो । अमेरिकाको न्यूयोर्कमा आठ महिना लामो उपचारका क्रममा सामाजिक सञ्जाल मार्फत् सार्वजनिक गरेको फोटोमा रातो पहिरनले उनी भिक्षुजस्तै देखिएकी थिइन् ।
क्यान्सरले उनको तेजिलो मुहारको चमक पनि धमिलो बनाएको थियो । छाला उस्तै गोरो भए पनि चमक हराएको । क्यान्सर डाक्टरहरुको कार्यक्रममा काठमाडौंको याक एण्ड यती होटलमा प्रमुख अतिथि हुन आएकी मनिषा अहिले पुरै फेरिइसकेकी छिन् ।

उनको मुडुलो टाउको अहिले कालो तर छोटो कपालले ढपक्क ढाकेको छ । अनुहारमा चमक थपिएको छ । पहिला दुव्लाएर छिन्न लागेको घाँटीमा मासु थपिएको मात्र छैन, लुरा हात, पाखुरा पनि मासु भरिएर कसिला भएका छन्।
गोलो आकारको कालो चस्मा लगाएर आएकी मनिषा १०÷१५ वर्र्षअघि उनको करिअरमा जमेका बेलाजस्तै गतिली पोटिली हिस्सी र राम्री देखिएकी छन् । मुसुक्क मुस्काउँदा दाहिने गालाको डिम्पलले चौध वर्र्षअघि जम्बो पेप्सीका विज्ञापन खेल्दा जस्तै हिस्सी देखिइन् ।
मनिषाकै शब्दमा उनी अब ‘क्यान्सरविरुद्धकी जोधाहा योद्धा” हुन् । ‘क्यान्सरपीडित’ भन्ने शब्द उनलाई बिलकुल मन नपर्नेमात्र हैन पटक्कै चित्त बुझ्दैन ।
उनी जसरी देखिएकी थिइन्, सुरुकी मनिषादेखि उनी फेरि मनिषासम्म फर्केको अनुभुति हुन थालेको छ ।

रोजी

कसले भन्दछ, रोजी वेश्या अनि ठमेलमा विहानी पखसम्म नतमस्तक मदिरामा अश्लिल नृत्य गर्ने तथाकथित सेलिव्रिटी र उच्च घरानीयाहरु इज्जतदार ?

यो ठमेलको रात होइन, किनभने यहाँ रोजीको खोजी छ । जव समस्या र तनावहरु उत्रिँदै जान्छ अनि रोजीको खोजीमा लाग्छ, विवेक । विवेकले ठमेलको रात देखेको छ, तर भोगेको छैन । उसका भोगहरु पुतलीसडकको रोजीको खोपीमा हुन्छ, कहिलेकाँही जव उसलाई तनाव हुन्छ । ऊ तनावको उपचार ‘स्लिपिङ ट्यावेलट’मा होइन, ‘स्लिपिङ टुगेदर’मा खोज्छ । मानौ उसको ठमेल त्यहि हो । ठमेलको रात मदहोसमा हराउनेहरुका लागि हो, रमाउनेहरुका लागि हो । विवेक कुनै रात उन्माद हुन पाएको छैन, खुसीले चुमेर रम्न पाएको छैन । विवेक कुनै व्यापारी होइन । पैसामा हराएको सहरसँग हरेक रात गायव हुने व्यक्ति पनि होइन । खासगरी विवेक एउटा नीजि कम्पनीको कामदार हो ।
रोजीले ६० एमएल ह्वीस्की भरेर ल्याइन र भनिन्,‘यो लिनुस् तनावको औषधी, यसले तपाइका हरेक तनावलाई मन्द गतिमा मनोरञ्जनमा परिवर्तन गर्दै लैजानेछ ।’ ह्वीस्कीले तनावलाई मेट्ने भए अहिले पुरै सहर मातेको हुनेथियो । तर, नमातेको एउटा पंक्ति मस्त निद्रामा पनि त छ । रोजी विस्तारै आफ्ना कपडाका खातहरु हटाएर शरिरको चापलाई हलुका बनाउन थालेकी छ । विवेक तनाव घटेको केही महसुस गरिरहेको हुनसक्छ किनभने उसका मगजमा अव समस्याभन्दा पनि यौन सतर्कताको विचरण प्रवेश गरिसकेको छ । सायद, सहरका प्रायः कोठाहरुमा जस्तै, उसमा पनि अवचाँही तनावबाट उन्मुक्त हुने कुनै खास कारण बनिसकेको छ ।
विवेकलाई थाहा छ सहरको कथा । सहर कति फोहोर छ, वैचारिक रुपमा । सहर कति नतमस्तक छ रातमा अनि कति हतारमा छ दिनमा भन्ने । तर, उसले संगत गरेकी रोजीलाई सहरले एउटा फरक नाम दिएको छ, ‘वेश्या’ । रोजीजस्ता कयनलाई यो सहर यहि नामबाट पुकार्छ । यहि नामबाट उसका इज्जतको धज्जी उडाउँछ अनि उसैको नांगो नाच हेर्न बाध्य बनाएर उन्माद हाँसोमा लट्ठीन्छ । ढोंगी समाज, निर्लज्ज सहरबासीसँग कसको के लाग्थ्यो र ? रोजी पनि यहि सोचेर सहरसँग बाध्यात्मक सामिप्यतामा छे, अनि यो सवै बुझेको विवेक रोजीको बाध्यताको संवेदनासँग नजिक छ । त्यसैले रोजी अन्यलाई भन्दा विवेकलाई बढि माया दिन्छे । सम्भवतः ऊ विवेकसँग प्रेम गर्छे ।
०००
कसले भन्दछ, रोजी वेश्या अनि ठमेलमा विहानी पखसम्म नतमस्तक मदिरामा अश्लिल नृत्य गर्ने तथाकथित सेलिव्रिटी र उच्च घरानीयाहरु इज्जतदार ? के यो समाजले हरेक रात पैसा खर्च गरेर ‘जिस्म फरोसी’मा रमाउनेहरुलाई इज्जतदार र बाध्यताको रोटी कमाउनका लागि जीउ मास्न बाध्यहरुलाई ‘वेश्या’को संज्ञा दिने हो ?
उच्चघरानीयाका नाममा प्रख्यातसँग रात विताउने आडम्बरहरुलाई इज्जतदार र आफ्नो यथार्थलिएर हरेक दिन सहरसँग सामिप्य हुनेलाई वेश्याको संज्ञा दिने हो ? ठमेलको रात कुन कोणबाट इज्जतिलो थियो र ? त्यो डिस्को जहाँ टोले गुण्डाहरुको झुण्डले चलाइरहेको छ अनि हातमा हात, कम्मरमा हात, हातमा गिलास, मुखमा चुरोट, लेपासीएको अंग्रेजी नाच र थकित भएपछि ‘कपल रुम’को खोजीमा हिँड्नेहरुको दिउँसोचाँही इज्जतिलो ? 
आज विवेक दरबारमार्गमा पनि पसेन । सिधै ठमेलको रातलाई नियाँल्न आएको छ । त्यो ठमेल जसका सडकहरु जिस्म फरोसीका लागि पर्खाइमा अभ्यस्त छन्, जसका घरहरु सुरिला, तेजिला, गजल, रकमा मस्त छन् ।
क्रमश....यो कथा निरन्तर आउनेछ, यहि व्लगबाट...

Thursday, September 12, 2013

क्रान्तिकारी विवाह

स्वनाम साथीले विहीबार एमाओवादी मुख्यालयमा लिभिङ टुगेदर तोड्दै किरण गौतमसँग विवाह गरेका छन् ।

Wednesday, September 11, 2013

एमाओवादी नेता साथीको यस्तो रहेछ प्रेम कहानी

६३ वर्षे उमेरमा विवाह गर्ने तयारी, एक दशकदेखि ‘लिभिङ टुगेदर’ बसेका रहेछन् । प्रेम र युद्धमा सवै जायज छ । 

त्यागी कम्युनिष्ट नेताका रुपमा चिनिने एमाओवादी नेता शशी शेरचन (स्वनाम साथी)लाई पार्टीले ६३ वर्षको उमेरमा विवाहको अनुमति दिएको छ । १० वर्षदेखि आफूभन्दा २९ वर्ष कान्छी इञ्जिनियर किरण गौतमसँग ‘लिभिङ टुगेदर’मा रहँदै आउनुभएका स्वनामले आफ्नो प्रेम र विवाहबारे अनलाइनखबरसँग भन्नुभयो( ‘मलाई त किरणसँग बस्नुपर्ने छ । सँगै बस्न अनुमति दिनुपर्छ भन्ने बाटैको मान्छे हैन म । शोषण, शासन र उत्पीडन छैन भने जसलाई जति अनुकल पर्छ, त्यही गर्न पाउनुपर्छ ।’
दुईजनाको मन मिले विवाह गर्न जरुरी नहुने र साम्यवादमा पूर्ण यौन स्वतन्त्रता हुने मान्यता राख्दै आउनुभएका सर्वहारा नेता स्वनामले साथीहरुको आग्रहअनुसार विवाह उत्सव गर्न तयार भएको अनलाइनखबरसँग बताउनुभयो । कसैसँग लिभिङ टुगेदरमा बस्न पार्टीको अनुमति लिइरहनु नपर्ने उहाँले बताउनुभयो ।
बुढेसकालमा अनमेल विवाह गर्न लागेको बताउनेहरुको आलोचना गर्दै उहाँले भन्नुभयो( ‘हाम्रो त प्रेम विवाह हो । प्रेम र युद्धमा साधारण कुरा हुँदैन । रङको भेद छैन, उमेरको भेद छैन, जातको भेद छैन । लिङ्गको पनि भेद हुँदैन । पुरुष(पुरुषमा पनि प्रेम हुन सक्छ । हामीले देखेकै छौं नि ।’
दुबै मृगौला काम नलाग्ने भएर चीनमा उपचार गर्न गएका बेलामा होस् या विरामी अवस्थाका कठीन दिनहरुमा, किरणले १० वर्षदेखि स्वनामलाई साथ दिँदै आए पनि वहाँहरुवीच वैवाहिक सम्बन्ध थिएन । बुढेसकालमा आफूजस्तो जोगी र हरिकंगाललाई किरणले साथ दिनु ठूलो कुरो भएको स्वनामको भनाइ छ । बुढो मान्छे भए पनि आफूले किरणलाई प्रेसर गरेर यस्तो सम्बन्ध नबनाएको भन्दै उहाँले प्रेमलाई उमेरले नछेक्ने बताउनुभयो । स्वनामसँग विवाह गर्न लाग्नुभएकी किरणका परिवार पनि कम्युनिष्ट आन्दोलनमा सरिक छ । किरणका दाजु जीवन गौतम एमाओवादीका केन्द्रीय सदस्य हुनुहुन्छ ।
आफू र किरणको प्रेमलाई लिएर पार्टीभित्र विभिन्न प्रतिक्रिया आउने गरेको तर्फ संकृत गर्दै स्वनामले अनलाइनखबरसँग भन्नुभयो( ‘हाम्रा पार्टीमा धेरै मान्छेहरु छन्, कोही कपालमा जेल लगाएर ठाडो पार्ने, कोही अलिअलि फट्याइँ गर्ने पनि छन् । साधु सन्त पनि जम्मा भएका छौं । साथीहरुलाई लाग्यो कि लिभिङ टुगेदरमा मात्र बसेर पुग्दैन, विवाह पनि गर्नुपर्छ भनेपछि हामी तयार भयौं । हामी त खुसी छौं । मेरा साथीहरुले १० वर्षदेखि स्वीकार गरिदिनुभएको थियो । कतिपय साथीहरुलाई अनुमति नदिई यसो गर्ने भन्ने लागेको थियो होला । उहाँहरुलाई पनि सहज भयो ।’ समाजसँग उहाँको आग्रह छ, यो प्रेमको मामिला हो, त्यसैले हामीलाई क्षमा गरिदिनुहोला ।
प्रेम कहानी स् स्वनामकै शब्दमा
हाम्रो विवाहलाई पार्टीले स्वीकृति प्रदान गरेको हो । हामी १० वर्षदेखि सँगै बस्दै आएका छौं । फेरि एउटा उत्सव पनि गरौं भन्ने हो । रमाइलो पनि गरौं भन्ने हो । तिमीहरुको सम्वन्धलाई हामी अहिलेको प्रचलित भाषामा विहेबारी मान्दछौं भन्यो हो पार्टीले । औपचारिक समारोह गर्ने, नगर्ने मेरो जिम्मा छैन । साथीहरुले आवश्यक ठान्नुभो । गरौं, किन नगर्ने भनेर हामी तयार भएका हौं ।
हामी कम्युनिष्ट मान्छेहरु, महिला र पुरुषका बीचमा हजारौं सम्वन्ध हुन्छन्, जसमध्ये एक प्रणयको हो । त्यो सम्वन्धलाई अनुमति माग्न जरुरी छैन । तर, वर्गीय समाजमा अनुमति लिनुपर्छ । लमी लगाएर मिलाउनु पथ्र्यो ।
हामी त सँगै बसिरहेका थियौं । यो पनि गर्नुपर्ने आवश्यकता भयो, गरौं । यो मलाई मात्र हैन, पार्टीका साथीहरुलाई पनि आवश्यक लाग्यो । मलाई पनि के भयो र, यो पनि एउटा तरिका हो भन्ने लाग्यो । यो गरेर कसलाई अन्याय भयो र रु भएको छैन । त्यसो भए रमाइलो किन नगर्ने भनेर गर्न लागेका हौं ।
यसमा अमिक शेरचन, लीलामणि पोखरेल, इन्द्रमाया लामा र लक्ष्मी लामाले पहल गर्नुभएको हो । हामीलाई पनि लाग्यो, यो ९विवाह० पनि गर्नुपर्छ । मैले अस्तीको दिन निवेदन दिएको थिएँ । हामी १० वर्षदेखि जीवनसाथी रहेकोमा विवाह भएको औपचारिकता दिनुपर्ने भयो भनेर निवेदन हाल्यौं । ठीक छ भनेर हिजो स्वीकृत गरिदिनु भएको छ ।
म सबैलाई धन्यवाद दिन चाहन्छु मेरा साथीहरुलाई । कार्यालयका मुख्य सचिवले तपाईहरुको स्वीकृत भएको छ, ल खुसी मनाउनुस्, बधाइ छ भनेर फोन गर्नुभयो । मैले उहाँलाई सुनाउँदा उहाँ खुसी हुनुभयो । राम्रो कुरा हो । ठूलो पार्टीमा विविध खालका साथीहरु हुनुहुन्छ, कहाँ हुन्छ यसरी पनि भन्नु सक्नुहुन्थ्यो । तर, उहाँहरुले स्वीकार गर्नुभएको किरणजीले पनि आभार व्यक्त गर्नुभएको छ ।
हाम्रो एमाओवादी पार्टीमा धेरै मान्छेहरु छन्, कोही कपालमा जेल लगाएर ठाडो पार्ने, कोही अलिअलि फट्याइँ गर्ने पनि छन् । साधु सन्त पनि जम्मा भएका छौं । धेरैखालका मान्छे जम्मा भएका छौं । साथीहरुलाई लाग्यो कि लिभिङ टुगेदरमा मात्र बसेर पुग्दैन, विवाह पनि गर्नुपर्छ भनेपछि हामी तयार भयौं ।
हामी त खुसी छौं । मेरा साथीहरुले १० वर्षदेखि स्वीकार गरिदिनुभएको थियो । कतिपय साथीहरुलाई अनुमति नदिई यसो गर्ने भन्ने लागेको थियो होला । उहाँहरुलाई पनि सहज भयो यसले अनुमति माग्यो हामीसँग भनेर । मैले अररिनु पर्ने त केही छैन । मलाई त किरणसँग बस्नुपर्ने न छ । साथमा रहनलाई के गर्नु पर्ने हो, त्यो गर्ने न हो ।
म सँगै बस्न अनुमति दिनुपर्छ भन्ने बाटैको मान्छे हैन । शोषण, शासन र उत्पीडन छैन भने जसलाई जति अनुकल पर्छ, त्यही गर्न पाउनुपर्छ ।
उमेरको हद
ठिकै छ । हामीकहाँ सामन्तवादी समाजमा सेतै फुलेका बुढाले विहे गर्थे । यो त त्यो हैन । हाम्रो त प्रेम विवाह हो । प्रेम र युद्धमा साधारण कुरा हुँदैन । रङको भेद छैन, उमेरको भेद छैन, जातको भेद छैन । लिङ्गको पनि भेद हुँदैन भन्ने ख्याल राख्नुपर्छ । पुरुष(पुरुषमा पनि प्रेम हुन सक्छ । हामीले देखेकै छौं नि । अघि नेपाली समाजमा अनमेल बुढाहरुले बच्चाहरुसँग स्वीकृति बिहे गर्थे । यसमा हाम्रो अहिले पनि विरोध छ । प्रेम भयो भने नरोक्नु भन्ने कुरा छ हाम्रो ।
जो साथीहरुलाई त्यस्तो लाग्छ यो त प्रेमको मामिला रहेछ, यसलाई क्षमा गरिदिनुपर्छ भन्न अनुरोध छ । मेरो र किरणजी उमेर २८र२९ वर्षको फरक छ । तर, हामीलाई केही पनि गाह्रो छैन । तपाईको केही कुरा लाग्नु छ भने पो गाह्रो, केही लाग्नु नै छैन । उहाँ स्वतन्त्र महिला हुनुहुन्छ र यो सम्वन्धमा उहाँले नै हो मलाई छानेको । मेरो त केही हात छैन । म उहाँप्रति कृतज्ञ छु कि उहाँले मजस्तो एक नम्बरको हरिकंगाल, जोगीजस्तो मान्छेलाई पनि स्वीकार गर्नुभयो । यो त उहाँको ठूलो कुरा हो । अरु साथीहरुले पनि स्वीकार गर्नु भो । लुकिछिपी केही गरेको छैन हामीले । सबै ओपन छ ।
यसरी भयो हाम्रो मिलन
दोस्रो वार्ताकालमा हामीले शान्तिका लागि काम गर्ने संस्था बनाएका थियौं । त्यो बेलामा उहाँसँग मेरो भेट भयो । उहाँलाई पनि यो काममा रुची भो । त्यो बेलादेखि हामीसँगै छौं । उहाँको परिवारसँग मेरो पुरानो सम्वन्ध हो ।
हामी शान्ति अभियानमा हिँडेका थियौं । उहाँको परिवारमा मेरा लागि ठूलो सम्मान थियो । उहाँलाई बाबुआमाले स्वनाम राम्रो मान्छे हो भन्नु भएकाले प्रभाव पर्‍यो र संगत भयो हाम्रो । मलाई त धेरै प्रश्न पनि आए शान्ति अभियानमा लाग्दा । त्यसबेला उहाँको साथ पाएँ ।
हामीले रोमियो जुलियटको अगाडि गएर घुँडा टेकेर गुलाफ फूल दिएनौं । सिम्पल कुरा, उहाँलाई मनपर्‍यो, मलाई पनि राम्रै लाग्यो ।

अनलाइन खबरबाट 

प्रिय पात्रलाई पत्र

साइबर लभ–५ 

विनोद ढकाल 
म सोचिरहेको छु, आज एउटा पत्र लेखौं उनलाई । हरेक दिन च्याटबक्सको नजारामा कसरी बस्न सक्नु ? आजभोली म केही विरामी पनि त छु । यद्यपि, मेरो विरामपनले उनलाई कति दुख्छ भन्ने मापन पनि त गर्नु छ ? म मनभित्र प्रेमको रस जोडिरहेको मान्छे, उनी त्यस रसलाई सुकाउने कोसिस गरीरहेकी अदृश्य वर्तमान हुन् । मेरो अदृश्य वर्तमानसलाई मेरो पत्र के लेखौं, सोचिरहेको छु । कसरी सुर गरौं विचरणमा लागेको छु । कुनै मन्दिरको टुप्पोमा उभिएर केही सोचिरहेको परेवाजस्तो, पानीभित्र डुबुल्की मारेर केही खोजीरहेको माछा जस्तो, कानलाई सुरिला र सुन्दर पाराले हल्लाउँदै कृष्णको मधुर बाँसुरीमा रमाइरहेका गाइजस्तो ।
‘प्रिय पात्र’ सम्बोधनको माथिल्लो भागमा कोरेको छु । उनलाई पात्र भनौं या नाम नै लेखौं । उनले यसअघि आफ्ना कलेज जीवनमा धेरैपटक नाम उल्लेख गरेका पत्रहरु हासिल गरिसकेकी छिन्, सायद । मलाई थाहा छैन मानिसहरु मायाप्रेममा कस्ता शव्दहरु उन्न जान्दछन् र एउटा तेजिलो आकार दिन्छन् । म साहित्यकारपनि होइन, म त भर्खरै संवेदनाको पुत्लाहरु बनाउँदै गरेको कुमालेसरहको मान्छे । मैले बनाएका पुत्लाहरुको कतै आकार विग्रिन सक्छन्, कतै राम्रो बन्न सक्तैनन् । –एकाग्र म पत्र कोरिरहेको छु । रातको सन्नाटा, भदौको गर्मी, काठमाडौं तात्दै गएको दिनहरु, विरालाहरुको रजाई अनि भर्खरै काम सकेर आएको थकाई । 
अलिक अस्वस्थ्य महसुस भएको छ । मेरो त्यो फोहोर चुलोमाथि पानीको भाँडो बसाएको छु अनि तातोपानीसँग मेरा भावनाहरु पगाल्न पत्रलाई निरन्तरता दिइरहेको छु । मानिसहरु भन्छन्, केटासँग केही कुरा गर्न हुन्न, सायद तिमीले पनि सोचेकी थियौ की ? तर, मलाई लाग्छ तिम्रो हृदयमा म एउटा सामान्य लेखक होइन, तिम्रो हृदयको कुनै ठाउँको सामान्य झन्कार बनिसकेको छु । तिमीले व्यक्त नगर्नु एउटा कुरा हो, मैले महसुस गर्नुले त्यसलाई सावित गरिदिएको छ ।
हेर मसँग विश्वका अनुभव छैनन्, म निरन्तर एउटा समाजसँग संघर्षगरि अर्को समाज र त्योसँग संघर्ष गरी फरक समाजलाई जोड्न उद्दत छु । यसमा तिम्रो र मेरो मिलन, तिम्रो र मेरो सम्बन्ध प्राकृतिक हैन, शारिरीक होइन, संवेदनात्मक, संवेगात्मक एउटा फरक वेगबाट हुनुपर्दछ । त्यो वेग, त्यो कोण न तिमीले पहिल्याउन सकेकी छौ न मैले पनि बुझ्न सकेको छु । यद्यपि, सम्बन्धहरु जव प्रेमिल बन्दै जान्छन् यस्तो महसुसलाई निरन्तर कायम राख्नुपर्दछ । –मैले पत्रमा थपेको छु । 
०००
‘कसले ढोका खुल्लै छाड्यो ? चोर पस्यो भने कसले जिम्मा लिन्छ ?’ घरबेटी बा उफ्रिरहेका छन्, मास्तिर । उनको तेजिलो आवाजले मेरो एकाग्रतामात्र भंग गरेन, चिच्याउन लागेका विरालाहरु कुना पसेजस्तो छ । अन्तिममा घर छिर्ने मेरो बानी हो तर म नविर्सि हरेक दिन ढोका लगाउँछु, आज कसले खोलेछ ? मनमा कुरा खेल्न थाल्यो, तिमीलाई कोरिरहेको पत्रमा उल्लेख भएका मेरा भावनाहरुको लहर एकै छिन टुटेको छ ।
यत्तिकैमा अमेरिकाबाट फोन आयो, मामाले फोन गर्नुभयो । ‘भान्जा तपाइको लेखाई कहाँ पुग्यो ?’ वहाँले प्रश्न गर्नुभयो,‘मेरो हालखबर भन्दा पनि मेरो लेखाइसँग वहाँलाई प्रेम छ । किनभने जव म लेख्न छाड्छु, वहाँले बुझ्नुहुन्छ म अस्वस्थ्य छु । यद्यपि, आज वहाँ भ्रममा हुनुहुन्छ किनभने म लेखिरहेको छु अनि अस्वस्थ्य पनि । मामासँग मेरो निरन्तर कुराकानी हुन्छ । वहाँले मलाई सम्झिने र मैले वहाँलाई सम्झिने कुरा निरन्तर चलिरहन्छ । 
०००
तिम्रो जीवनको कुइनेटोहरु कस्ता छन्, अनुभवका घुम्तीहरु कसरी वितेका छन् थाहा छैन । मैले त तिम्रो आवाज पनि सुनेको छैन । तिम्रो जिव्रोको लम्बाई कति छ ? मैले सोधेको छैन । तिम्रो अनुहारको गहिराई बस तस्विरमा देखेको छु । त्यहाँभन्दा अरु केही थाहा छैन, तिम्रो मुटुको चाल कति छिटो छ, तिम्रो शव्दको भरमा पहिल्याउने गरेको छु, आफुले सुनेको छैन । बलेसीँको पानीले तिमीले कति पटक अनुहार धुएकी छौ, मैले अहिलेसम्म सोधेको छैन । मैले त बस त्यति सोधेको छु जति मैले बुझ्ने कोसिस गरेको छु ।– पत्रमा कोरिरहेको छु ।
०००
कोही मस्त नशामा आधा रातमा मेरो फ्ल्याट तल चिच्याइरहेको छ । सायद रोइरहेको छ । सायद श्रीमतिसँग झगडा गरिरहेको छ । मेरो चासोभन्दा अलिक परको कुरा हो यद्यपि, मैले सुनिरहेको छु । यी ट्याक्सी चालक किन आज निक्कै मातेछन् ? घरबेटी कराउनुको रहस्य यीनको दुर्दशाको कारण त होइन ? रामजस्ता घरबेटी रावणजस्ता हुनुको पछाडीको कारण त यी ड्राइभर बनेनन् ? मैले बाहिर निस्केर सोध्ने सोच बनाएँ, तर फेरि भित्र छिरेको छु । 
०००
मान्छे विलिन हुनसक्छ, मान्छे यो संसारबाट अलग हुनसक्छ । मान्छेले स्वर्ग देखेको छ की छैन ? स्वर्गले मान्छे पहिल्याउन सकेको छ वा छैन मलाई थाहा छैन । मेरो स्वर्ग तिमीसँग निरन्तर च्याट गर्नुमात्र हो, एक झमट । मेरो स्वर्ग तिम्रो खुसीसँग जोडिएको छ । किन यति निकट भयो मैले कल्पना गरेको स्वर्ग तिमीप्रति त्यसको अर्थपनि थाहा छ मलाई, मैले एक पटक तिमीसँग अभिव्यक्त गरिसकेको छु ।– पत्रमा यो पनि उल्लेख छ । रात ढल्किएर विहानीको संकेत गरिरहेको छ । मेरो टेवलमाथि भएको पानीको ग्लास खाली हुन लागेको छ, उम्लिदै गरेको फोहोरी चुल्होमाथिको पानी कतिबेला सुकेछ, पत्तै पाउन सकिन । जव भाँडो डढेको संकेत पाउँ अनि बल्ल चाल पाउँदैछु ।
०००
तिमीसँग प्रत्यक्ष कुरा हुन नसकेका विषयहरु ऋाज पत्रमार्फत पठाउने प्रयत्न गरिरहेको छु । निरन्तर म नयाँ विषय र महत्वकांक्षाहरुको बारेमा कोरिरहेको छु । तिम्रो जवाफ कस्तो आउन सक्छ ? भन्ने कल्पना पनि गरिरहेको छु । छाती भारी भइसक्यो, तर शव्दहरु कहाँनेर टुंग्याउने मेसो पाउन सकेको छैन ।
मान्छेहरु भन्छन्– जीवनको मुख्यकुरा लेखेर भन्नुको मजा अर्कै छ । प्रत्यक्ष भन्दा त्यसले क्षणिक र जस्तोसुकै जवाफ आउन सक्छ तर लेखेर भन्नु वा पत्रमार्फत भन्नुको जवाफ परोक्ष रुपमा नै आउने भएकाले सायद तिमीले पनि विचार गरेरै केही लेख्नेछौं । म कोरिरहेको छु मेरा अन्तरमनका शव्दका लहरहरु । निरन्तर ...कोरिरहेको छु । घडीले विहानको दुई बजेको संकेत ग¥यो, मेरो कोठामा बलिरहेका बत्ती, चलिरहेको टेलिभिज र मेरो भावनाहरु दौडिरहेको कम्प्युटर एक्कासी बन्द भयो । सरी मेरो पात्र तिमीलाई मैले आज यो पत्र पठाउन सकिन । कुनै दिन पठाउँला । मेरो दुश्मन बनेर आएको लोडसेडिङ मेरो भावनामाथि बज्रपात गर्ने कारण बन्यो । 

Tuesday, September 10, 2013

सन्तान हत्या, शोक र अवमूल्यनकर्ताहरुको झुन्ड

विनोद ढकाल
भर्खरै जन्मिएको बाच्छो मरेपछि मेरो घरको गाइले तीन दिनसम्म केही खाएन । उसको आँखाबाट अविरल आँसुहरू खसिरहे, ऊ शोकमा स्तब्ध पनि थियो । उसको संवेदनासँग हामीलाई त्यति चासो थिएन तर आमाले उसको स्याहार गरेका कारण उसको भावनासँग नजिक हुनुहुन्थ्यो । उहाँले गाइको शोकको कारणलाई खुलेर कुरा गर्नुभयो र हामी गम्भीर भयौँ । सन्तानको मृत्यु कतिसम्म भयानक हुने रहेछ, कतिसम्म शोकमा पर्दोरहेछ भन्ने मेरो घरपालुवा जनावरको स्तब्ध दैनिक देखेर हामी छक्क परेका थियौँ । एउटा जनावर आफ्नो सन्तानको प्राकृतिक मृत्युमा निकै समयसम्म शोकाकुल भएर बस्यो त्यसले के महसुस गरेको थियो रु भन्नेबारे हामी अड्कलबाजी मात्र गरिरहेका थियौँ ।
एउटा जनावरमा सन्तान मृत्युको संवेदनालाई महसुस गर्न सकिन्थ्यो, उसको अवस्थालाई हेरेर । उ आफैँ शोकमा निराहार बसिरहेको थियो, हामी चिन्तित थियौँ । सन्तान हत्याको सवालमा निराहार बस्ने चेतनशील, विवेकशील व्यक्तिको अवस्था कस्तो होला रु हामीले विश्लेषण गरेका छौंँ रु सन्दर्भ कृष्णप्रसाद अधिकारीका बाबुआमा नन्दप्रसाद र गंगामायाकै हो । उनीहरू किन निराहार, अनशनमा बसे होलान् रु स्वभाविक रूपमा सन्तानको मृत्युबाट बाबुआमाको संवेदना निकै गहिरो भएर आउँछ । तर, यहाँ अपहरण र त्यसपछि हत्या भएको थियो, कृष्णप्रसादको । त्यहाँमाथि किटानी जाहेरी दिँदा धम्की र विस्थापित हुनुपरेको व्यथा अर्कोतिर छ । यो पीडा, यो भावनालाई राजनीतिकरण गरेर विरोध र वितण्डा मच्चाउने प्रयत्न गर्नु अस्वभाविक हर्कत मात्र होइन, मानवीय संवेदनाको हुर्मत लिने अभिप्राय पनि हो । 
एकीकृत नेकपा माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले त अझ हत्याको निर्देशन आफैँले दिएको भनेर अभिव्यक्ति दिए र चुनौति पनि दिए, सके कारबाही गर्न । यो खबरले एमाओवादी संवेदनाहिन राजनीतिक दलमात्र होइन, आत्मस्वार्थ केन्द्रित, अपराधीकरणको संरक्षणको धङ्धङीमा चलिरहेको राजनीतिक दलका रूपमा चित्रित भएको छ । प्रचण्ड स्वयंले यस्तो धम्कीपूर्ण अभिव्यक्ति दिनुले पनि प्रष्टिन्छ उनका गालामा परेको थप्पडको मूल्य मान्यता र महत्व । पदम कुँवरले जुन साहस गरेर दाहालको गालामा थप्पड हाने त्यसका पछाडि पनि एमाओवादीको आत्मकेन्द्रित स्वार्थको प्रतिविम्ब थियो । माओवादीमा लागेर मानसिक सन्तुलनसम्म गुमाएका परिवारको दुर्दशामाथि न्याय नगरेका कारण प्रचण्डले थप्पड पाएका थिए । त्यो थप्पडलाई स्मरण नगरी प्रचण्डले जुन प्रकारको अभिव्यक्ति दिएका छन्, यसले एमाओवादी संस्थागत रूपमा नै आपराधीकरणको राजनीतिकरण र राजनीतिलाई अपराधीकरणमा परिमार्जन गर्न उद्यत रहेको प्रष्ट हुन्छ । अब एमाओवादी राजनीतिक दलका रूपमा व्याख्या हुन्छ कि संवेदनाको अवमूल्यनकर्ताहरूको झुन्डका रूपमा परिभाषित हुन्छ रु यसको जवाफ जनताले दिनेछन्, यदि जनता जनार्दन हुन् भने । 
अहिले कृष्णप्रसाद अधिकारी हत्याप्रकरणले तताएको, गर्माएको राजनीतिमा न्यायको घाँटी निमोठ्ने काम हुनु स्वभाविक ठान्ने कार्यकर्ताहरूको मस्तिष्कमा संवेदनाको आगो झोस्नुपर्ने अनिवार्यता छ । आफूलाई काट्दा दुख्छ भन्ने मनस्थितिलाई बिर्सिएर मानवीय संवेदनामाथि तर्कबाजी र बयानबाजी गर्ने माओवादीहरूको मुटु कति दुख्छ रु भन्ने उत्तर खोज्न आवश्यक छ । हुन त दाहालको परिवारमा नै संवेदनाको कुनै हैसियत छैन । यसका उदाहरण उनकी पत्नी सीताले बुहारीलाई गर्ने व्यावहार र प्रकाशले अर्की श्रीमती लिएर भाग्ने प्रकरणले पनि प्रष्ट्याएकै छ । तर, यो परिवारभित्रको मात्र कुरा होइन, यो मानवअधिकार र मानवताको सवाल हो । त्यसकारण यसमाथि चर्चा अनिवार्य हुनुपर्छ, न्यायमाथिको बहसलाई कसैले दबाउने कोसिस गर्न हुँदैन । 
जोसँग भावनाको रस हुँदैन त्योसँग मुलुकभक्तिको आशा गर्न सकिन्न । व्यक्ति हत्याको विषयमा गम्भीर नहुने र गहिरो चोट नबोक्ने राजनीतिक दलका कार्यकर्ताले मुलुकमाथि लागेको चोटको व्यथालाई सहज स्वीकार्न सक्दैनन् । मानवतावादी हुनका लागि मानवीय चरित्र देखिनु पर्दछ । मानवीय चरित्र भनेको संवेदनायुक्त, आँसुको मूल्य, रगत बगेको महसुस हुनु अनिवार्य हुन्छ । तर, यी विषयमा माओवादी मौन छ, प्रतिष्ठा र हैसियतको लडाइँमा अभ्यस्त छन्, संवेदनाको विषयमा निक्कै कमजोर देखिन्छन् । 
व्यक्ति हत्याको संवेदनालाई अवमूल्यन र तर्कबाजी गर्ने र प्रतिकारका कुरा गर्ने तथाकथित माओवादीहरूसँग संवेदनाको पुञ्ज भेटिएन, कृष्णप्रसाद हत्या प्रकरणमा । यहाँ व्यक्ति हत्याको विषयभन्दा पनि मानिसको जीवनमरणको सवालको विषयमा राज्यको गम्भीरता खोजिएको थियो । यदि हत्याको अवमूल्यन, हत्याराको उन्मुक्तिका लागि संगठनात्मक रूपको प्रतिवाद हो भने सडक खुला छ, सडकमा अनेक माओवादीहरू आए हुन्छ जवाफ सडकबाटै हुनेछ । मानवीय संवेदनालाई पार्टी र सिद्धान्त अनि युद्धका नाममा अवमूल्यन गर्नु मानवताविरोधी कदम हो, अमानवीय व्यावहार हो । अन्य १३ हजारको कुरा उठाएर एक जनाको संवेदनामाथि प्रहार गर्ने रु १३ हजारको हत्याको छानबिन गर न १ किन प्रचण्ड, बाबुरामहरूलाई कुर्सीमा बसाउने रु निराकरण खोज न १ संवेदना हराएको राजनीति, मानवताको अवमूल्यन गर्ने दल, अधिकार र न्यायको बर्खिलापमा उत्रने राजनीतिक पार्टीबाट फेरि पनि न्यायको खोजी हामी जनताले कसरी गर्ने रु उठौँ, जुटौँ, न्यायको पक्षपाती भएर उभिऔँ । कसैमाथि दोष होइन, तथ्यका आधारमा कारबाही हुनुपर्छ भन्ने सामूहिक आवाज उठाऔँ । यो माओवादी नामलाई बिगार्ने होइन, माओवादी नाममा भएका अपराधलाई उजागर गर्ने कामको सुरुआत हो । कांग्रेस, एमाले र मधेसवादी नाममा भएका अपराध पनि खुलारूपमा कारबाहीको दायरामा ल्याउने कुरामा एकमत होऔँ । न्यायिक नेपालको खोजी गरौँ । 
सिद्धान्ततः एमाओवादीको जातसँग स्तम्भकारको कुनै पूर्वाग्रह छैन । यो कस्तो वाद नेपालमा स्थापित हुँदैछ जो अपराधलाई राजनीति भन्छ, संवेदनालाई माओवादीविरोधी कदमका रूपमा व्याख्या गर्दछ । समस्याको समाधानका विषयमा गहन हुन नसक्ने, नचाहने, इच्छा शक्तिलाई राज्यमा उतार्न नसक्ने तर पेरिसडाँडातिर पुगेर प्रतिकारको दम्भ देखाउने प्रवृत्ति किन हाबी भयो रु प्रश्न गर्न पाउनुपर्छ, नेपालीजनले । 
दाहालले नौ महिना सरकार चलाए । नौ महिना सरकार चलाउने क्रममा उनले प्रधानसेनापतिको पद चलाउने कोशिस गरे, कार्यकर्ता उचाल्ने र भिडन्तको माहोल बनाउने कोशिस गरे । उनले सत्यनिरुपण तथा मेलमिलाप आयोग गठन गर्ने सामान्य प्रकृयासमेत चलाउन सकेनन्, सरकार गिराउने र बनाउने खेलमा अभ्यस्त हुन पुगे । उनको बलमा, उनको आडमा एमाओवादीले शान्तिप्रक्रिया यता पनि विभिन्न हत्याकाण्ड मच्चाउने कोशिस गरेकै थियो । त्यसपछि माधव नेपाल र झलनाथ खनालका सरकारहरू माओवादीका लागि नकाम भए होलान् । माओवादीविरुद्धको अभियानमा लागेका यी राजनीतिक दलहरूको दम्भले अन्य काम गरेन होला । तर, डा। बाबुराम भट्टराई ३५ औँ प्रधानमन्त्रीका रूपमा आएपछि किन समस्या समाधानको खोजी हुन सकेन रु किन मन्त्रिमण्डल विस्तारका नाममा हिसिला यमीहरू धनी बनाउने क्रम बढे, मुस्ताङम्याक्स चढ्ने र नाममा वाह वाही कमाउने महत्वकांक्षा मात्र जाग्यो रु न्यायका लागि सत्यनिरुपण आयोग गठनमा किन बाबुराम पनि सक्रिय हुन सकेनन् रु विमानस्थल भारतलाई ठेक्का दिनेदेखि बिप्पा सम्झौतासम्म पेलेर गर्ने बाबुरामले पेलेरै किन त्यो आयोग गठन गर्न चाहेनन् रु किन अपराधलाई छानबिनको दायरामा ल्याउने कोशिस गरेनन् रु उत्तर उनीहरूबाट आउनु पर्दैन रु 
न्यायको सवालको उत्तर प्रतिप्रश्न होइन । न्यायको लडाइँको शान्तिपूर्ण दबाबको उत्तर हिंस्रक र भावनाविरोधी आन्दोलन हुनै सक्दैन । यदि एमाओवादीले त्यसलाई निरन्तरता दिने हो भने त्यो मानवताविरोधी काममात्र होइन, संवेदनाहीन जंगली व्यावहारको झझल्कोका रूपमा व्याख्या हुनैपर्दछ । कसैको संवेदना, पीडा र अधिकारको प्रतिकार गर्नेहरू सामाजिक हुनै सक्दैनन्, ती असामाजिक तत्वका रूपमा व्याख्या हुन्छन् । विश्व बजारमा उन्माद भएको उदार लोकतन्त्र र त्यसभित्र व्याख्या गरिएका कानुनका विरोधी हुन्छन् । आततायी शासनका पक्षपोषक हुन्छन्, तिनले न्याय दिन सक्दैनन्, न्याय लिन पनि जान्दैनन् ।
अतः कृष्णप्रसाद हत्या प्रकरणमा अहिले जो पक्राउ परेका छन्, जसमाथि चितवन प्रहरीले छानबिन गरिरहेको छ, त्यो सरकारको सही कदम हो । त्यसको विरोधमा जो सडकमा जाने कोशिस गरिरहेका छन्, तिनलाई कानुनी कठघारामा उभ्याउन राज्य तत्पर होस् । अपराधलाई संरक्षण गर्ने झुन्डको आन्दोलन, आन्दोलन होइन अपराध हो । त्यो अपराधलाई पनि सरकारले नियन्त्रण गर्नुपर्छ । यदि एमाओवादीलाई अन्याय भएको महसुस हुन्छ भने उसैले बनाएको उच्चस्तरीय राजनीतिक समितिमार्फत यो सरकारलाई सत्यनिरुपण तथा मेलमिलाप आयोग गठनको सुझाव दिन सकोस् र घटनाहरूको व्याख्याको आधार बनाउन सकोस् । 
होइन भने न्याय खोज्नेहरूको पीडामाथि धावा बोल्ने काम गर्ने अधिकार उसलाई छैन । यदि यो क्रम निरन्तर चलिरह्यो भने निश्चयभावी छ, एमाओवादी फेरि पनि अन्तर्राष्ट्रिय मानवअधिकार हनन्को सूचीमा दाखिला हुनेछ, मावनताविरोधी अपराधमा सूचीकृत हुनेछ । 

मंगलबार प्रकाशित कमाण्डर पोष्ट दैनिकमा छापिएको मेरो लेख । 

Monday, September 9, 2013

आफैंले निम्त्याएको पराजय

एउटा स्तव्ध इतिहाँस भयो, आइतबार अफगानिस्तानविरुद्ध नेपाली खेलाडीहरुको खेल । राष्ट्रियताको सुत्राधारको रुपमा चलिरहेको साफ फुटवलमा नेपाली इतिहाँसका कयन सुनौला मौकाहरु थिए, ती सवै विफल भए । खेल हो, विफल हुनुमा आश्चर्य मान्नु पर्दैन तर कहिलेकाँही टिम क्याप्टेनको गल्तीका कारण खेल हारिन्छ ।
मैदानभित्र न त प्रशिक्षक छिर्न पाउँछन् न त अन्य अनुभवीहरु । त्यसबेला कसले कुन समयको कुन मौकालाई प्रयोग गर्ने भन्ने जिम्मा र निर्णय टिम क्याप्टेनले नै गर्दछ । जुन नेपाली टिम क्याप्टेनले सही निर्णय गर्न सकेनन् । 
यदि रोहित चन्दलाईमात्र खेलाडी मान्ने हो भने अन्य १० खेलाडीको प्रदर्शन र उनीहरुले देखाएको खेललाई के मान्ने ? जवसम्म मैदानमा स्ट्राइकरहरु बलिया देखिन्छन्, मिड फिल्डरहरु तगडा भेटिन्छन् त्यसबेलासम्म कुनै डिफेन्डरलाई खेलको अन्तिम तीन मिनेट बाँकी रहँदाको सुनौलो मौका दुई पटकसम्म गुमाउनका लागि दिनु टिम क्याप्टेनको गल्ती हो । यसमा चन्दको दोष छैन, यसमा सागर थापाको दोष छ । ८७ औं मिनेटमा पाएको पहिलो पेनाल्टी अवसर र चुनौति, जस र अपजसको भारी बोक्नैपर्ने हुँदा थापा आफैंले प्रहार गर्नुपर्ने थियो । खेलको नियती नै यहि हो, जवसम्म क्याप्टेन आफैंमा सक्षम छु भन्ने भ्रममा बाँच्छन् खेलहरु असफल हुँदै जानेछन् ।
लाखौं नेपालीको सपना तुहाउने काम असामान्य हो । अफगानविरुद्धको खेलमा पाएका अवसरहरु कमजोर निर्णयका कारण नेपालको पोल्टाबाट गुम्यो । ग्रुप अफ डेथ को समुहमा परेका बेला ग्रुप विजेता बनेर गएको नेपाल अन्ततः अर्को ग्रुपको उपविजेतासँग नराम्रोसँग पराजयमा पर्नु एउटा कुरा भयो तर मुटु मिचिनेगरी नै पराजय निम्त्याउनु चाँही दुखद थियो ।   

Sunday, September 8, 2013

खेल, युवा र राष्ट्रियताको सुत्राधार

विनोद ढकाल 
राजनीतिक रुपमा मुलुकको राष्ट्रियताको आधार के हो ? मुलुक स्वतन्त्र र मुलुकको हित र जितमा छाती कसरी फुल्छ ? भन्ने विषयलाई राजनीतिले कहिले पनि अनुमोदन गर्न सकेन । हज्जारौं युवाका छातीमा अहिले पनि राष्ट्रियताको विज गहिरो छ भन्ने उदाहरण केही दिनयता देखिएको छ । रंगशालामा उत्रिएको नेपाली फुटवल टिमको जीत, उसले देखाएको खेलसँग जोडिएको नेपाली राष्ट्रियताको व्याख्या थोरै शव्दमा पुरा हुन सक्तैन । नेपाली राजनीतिक कहिलेपनि राष्ट्रियताको पक्षपाती हुन सकेन । विदेशी प्रभुको शरणमा पुगेको राजनीतिमा राष्ट्रियताका आधार भेट्न सकिएन तर अझै पनि युवा मनहरु, युवा विवेक, युवा चाहना राष्ट्रियतामा अडिग छ भन्नेमा दुइमत देखिएन । खेल र राजनीति फरक विषय हुन् तर राष्ट्रियताको विकास, विवेचना दुवैमा उत्तिकै हुुनुपर्छ भन्नेमा दुइमत राख्न सकिन्न । 
नेपाली राष्ट्रिय टिमले देखाएको खेलले अहिले नेपाली युवा मुटुलाई जोडिरहेको छ । त्यतिमात्र होइन यसले राष्ट्रियता र मुलुकप्रतिको प्रेमलाई पनि खुलस्त रुपमा व्याख्यामय बनाइदिएको छ । राजनीतिबाट वाक्क भएका नेपाली युवालाई यस पटक खेलले एकसुत्रमा बाँधिदियो र राष्ट्रियताको सुत्राधारको साझा मञ्चमा उभ्यायो । सफलताले मुलुकको गरिमा बढाउँछ, मुलुकको गरिमाले आम मानिसको परिचयमा बल पु¥याउँछ । तर, नेपाली राजनीतिले अहिलेसम्म यी कुनैपनि काम गर्न नसकेका कारण नै नेपाली खेलप्रति युवाको चासो अभूतपूर्व बढ्यो । यद्यपि, मुलुकको आम परिवर्तनको पाटोमा राजनीति हावी भएका कारणले राजनीतिमा पनि नयाँपन र विकासको आशा राख्नु स्वभाविक हो । 
मानिस अनयास राजनीतिसँग नजिक हुने र त्यसको लाभमा डुव्न थालेपछि राजनीतिको भुत सपनामा पनि आउँछ । हुन पनि प्रधानमन्त्री कार्यालय सिंहदरबार, निवास बालुवाटार र एकदई पटक शितलनिवास टेक्न अवसर पाएकाहरुका लागि राजनीतिको भुत जाग्नु अस्वभाविक होइन । 
निर्दलीय व्यवस्थामा पुगेको मुलुकको संकट कसरी न्युनिकरण हुने हो त्योचाँही थाहा भएन तर मानिसको सपनाभन्दा परको गञ्जागोल राजनीतिको बारेमा घटनाप्रधान चर्चा अव वाक्कलाग्दो भइसकेको छ । यद्यपि, मुलुकको समस्याको समाधानको उत्तम विकल्प राजनीतिक दलको राज्यसत्ता नै हो, त्यसको विकल्प खोज्दा मुलुक संकटमा पर्नसक्ने अनेक खतराहरु आउन सक्छन् भन्ने भनाईहरु पनि व्यर्थ भइसकेका छन् । 
न्यायपालिका र कार्यपालिकामात्र जीवित भएको मुलुकमा दुवै अधिकार एकै व्यक्तिलाई दिँदा ऊ भस्मासुरभन्दा फरक हुन नसक्ला भन्न सकिन्नथियो । त्यो देखियो पनि । आफु विरुद्धका १७ अभियोगलाई सर्वोच्चमार्फत खिलराज रेग्मीले खारेज गराए । यो शक्तिको दुरुपयोगमात्र होइन, शक्तिको विचलित स्वरुप पनि हो । 
। अहिले राजनीतिक दलहरु संकटमा पुग्ने अवस्था छ । निर्दलीय व्यवस्था हावी हुने सम्भावना ज्यादा छ । हिजो निर्दलीय व्यवस्थाबाट पार लगाउनका लागि जुन आन्दोलनको जगमा बहुदलीय व्यवस्थामा हामी आइपुगेका थियौं, त्यसको हत्या गर्नु जनआन्दोलन, जनताको चाहनाको अपमान गर्नु हो । त्यसकारण दलहरु यो अपमानको काममा लागे र अहिले मुलुक राजनीतिक रुपमा नै संकटको अवस्थामा देखिन्छ । राजनीतिको फाहोरी खेल, चाल र षडयन्त्रले मुलुक गैरराजनीतिक ध्रुवमा पुग्यो, जसले गर्दा मानिस राजनीतिक अधिकारको कुरा गर्दछ तर राजनीतिक अधिकार प्राप्त गर्ने ठाउँमा छैन । यसले उदाउँदो नयाँ पुस्ताको चाहनालाई कुल्चिएकोमात्र छैन, अपमान पनि गरेको छ । 
हामी राजनीतिमा पुस्तान्तरणको अवस्थामा नपुगेका कारणले संक्रमणकालिन अवस्थाका नाममा दलगत स्वार्थको कुटील षडयन्त्रको मारमा परेका छौं । जसले लोकतन्त्र सखाप बनाउने ठूलो चाल चलिरहेका छन् । यो चाललाई रोक्न, चुनौति दिन र सत्ताशक्तिलाई हस्तान्तरणका बाध्यकारी बनाउनका लागि युवाशक्तिको सक्रियताविना असम्भव देखिन्छ । त्यसकारण अव युवाशक्ति मुलधारको राजनीतिलाई प्रभाव पार्नेगरी उदाउन आवश्यक देखिएको छ । 

चीन, जापान र अमेरिकाको विकास इतिहाँसमा युवाशक्तिको ठूलो योगदान रहेको छ । जसका कारण आज उनीहरु विश्वका ठूला अर्थतन्त्र भएका बलिया मुलुकका रुपमा गनिएका छन् । नेपालमा पनि नयाँ पुस्ताको राजनीतिक मुलधारको प्रवेशविनाको विकास कल्पना गर्न सकिँदैन । राजनीतिक लाइनबाटमात्रै उक्त समस्याको समाधान खोज्न सकिन्छ । नयाँपुस्ताले आफ्ना असली युवा नेता छान्ने प्रकृयामा कुनै गल्ती गर्न हुँदैन । 
राष्ट्रिय राजनीतिमा आफुलाई विचारको प्रवाह गर्ने घमण्डमा राजनीतिक नेतृत्वले युवाशक्तिको हर्कतलाई जसरी बचाउ गर्ने प्रयत्न गरेको थियो, त्यो इतिहाँस कसैबाट लुकेको छैन । 
हरेक परिवर्तनमा युवाको भुमिका प्राथमिक भएपनि नेपाली युवाशक्तिको अहिलेको अवस्था प्रशंशामय चाँही छैन । प्रत्येक दिन रोजगारीको खोजीमा एक हजार सात सयजना युवा विदेशिएको अवस्थालाई सकारात्मक रुपमा लिन सकिदैन । युवाको सहज व्यवस्थापन हुन नसकेका कारण उक्त संख्या अहिले विदेशिन बाध्य भएको हो । कम्तिमा नेपालका ५० लाख युवाशक्ति अहिले मुुलुकबाहिर रहेको विभिन्न तथ्याङ्कले देखाएको छ ।
आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, राजनीतिक, खेलकुद, साङ्गीतिक, वित्तीय उत्पादन तथा श्रमका क्षेत्रमा युवाहरू नै परिवर्तनका संवाहकका रूपमा देखिएका पनि छन् । आर्थिक उत्पादन तथा श्रमका लागि युवा पाखुरी, सीप तथा मस्तिष्क अपरिहार्य छ । सामाजिक, सांस्कृतिक क्रियाकलापहरू युवाको अनुपस्थितिमा अपूरो होइन असम्भव नै हुन्छ  । हरेक आन्दोलनमा युवाको भुमिकालाई परिभाषित गर्दा शान्तिपूर्ण लोकतान्त्रिक आन्दोलन ०६२÷६३ को जनआन्दोलन नियाल्नु अनिवार्य हुन्छ । उक्त जनआन्दोलनमामात्र १८ जना युवाले सहादत प्राप्त गरेका थिए । २१ जना प्रत्यक्ष रुपमा मारिँदा युवाहरु १८ जना मारिएका थिए जुन प्रतिशतकै आधारमा पनि ८६ प्रतिशत देखिन्छ । यो राजनीतिक परिवर्तन बाहेक आर्थिक क्षेत्रमा पनि युवाको भुमिका उत्तिकै बलियो देखिएको छ । 
मुलधारको राजनीति स्थापित गराउनका लागि युवाको भुमिका जुन प्रकारले सक्रिय देखिएको छ, अहिलेको संक्रमणकालिन राजनीतिलाई व्यवस्थापन गर्ने हिम्मत पनि युवा नेताले राख्नेछन् । युवा संघको आसन्न महाधिवेशनले त्यो एजेण्डा बोेकेर मुलुकभरका युवालाई राष्ट्रिय राजनीतिमा हस्तक्षेपकारी नीति अवलम्बन गराउन सक्दछ । त्यसकारण तत्कालै सवै राजनीतिक दलभित्र हस्तक्षेप गर्ने भन्दापनि दलको आन्तरिक नीतिमा प्रभाव पार्न सकिन्छ । जुन शिक्षालाई अन्य दलका युवा संगठनहरुले पनि अवलम्बन गर्दा अलमलमा रहेको मुलधारको राजनीति लोकतान्त्रिक गणतन्त्र, जनताको जनमत र आकांक्षा अनुरुप चल्नसक्ने आधार देखिन्छ ।

सोमबार तरुण साप्ताहिकको नियमित स्तम्भ सरोकारमा प्रकाशित