डी. विनोद
नेपाली महिला कामदारहरु अहिले खाडी राष्ट्रतिर आकर्षित भएका छन् । कुवेतमा बैधानिक बाटो खुलेपछि ठूलो संख्यामा महिलाहरु त्यसतर्फ पुगेका थिए । तर, कुवेतसँगै अव साउदी, मलेशिया, कतार र खासगरी युएइमा नेपाली महिलाको चाप बढ्न थालेको छ । ‘अन्य खाडी राष्ट्रभन्दा दुवईमा स्वतन्त्र छ र पैसा पनि राम्रो छ भन्ने सुनेर जान लागेको हो । केयरगिभर र अचेल सपिङ मलमा पनि कामको अवसर पाइने भएर प्रयास गरिरहेकी छु ।’ कैलालीकी कल्पना अर्यालले भनिन्,‘आम्दानी गरेर आफ्नो र परिवारको आर्थिक अवस्था सुधार गर्नका लागि जान लागेकी हुँ ।’
अर्यालमात्र होइन, खाडी मुलुकमा राम्रो आम्दानी हुने सोच राख्ने महिलाहरु निक्कै छन् । पछिल्लो समयमा युएइ र कुवेतका लागि महिलाहरुको चाप उल्लेख्य हुने गरेको छ । अझ, खाडी मुलुक मध्येमा नै युएइ पहिलो रोजाई भएको बताउँछिन्, सर्लाहीकि विन्दु सापकोटा । भन्छिन्,‘लगानी सवे देशमा उत्तिनै हुन्छ । तर, अन्य मुलुकभन्दा सुरक्षित र नेपालीको पहुँचपनि राम्रो भएका कारण म युएइको कुनै ठाउँमा जाने तयारी गरिरहेकी छु ।’ उनले राहदानी बनाइसकेकी छन्, अव वैदेशिक रोजगार विभाग र वैदेशिक रोजगार प्रबद्र्धन बोर्डमा परामर्श गरेर उनी रोजगारीमा जाने तयारीमा छिन् । विभागको मुल गेटमै भेटिएकी सापकोटा थप्छिन्,‘व्यक्तिगत रुपमा पनि पर्याप्त रुपमा एजेन्टहरु लागि परेका छन् कसरी जाँदा राम्रो हुन्छ भनेर बुझ्न आएकी हुँ, अन्य कानुनी प्रकृयाको बारेमा पनि जानकारी लिन आएकी हुँ ।’
हरेक दिन वैदेशिक रोजगारीका लागि महिलाको जाने संख्या पनि बढिरहेको छ । प्रत्येक वर्ष दोव्वर प्रतिशतका आधारमा महिलाहरु वैदेशिक रोजगारीमा गइरहेको तथ्याङ्क विभागसँग छ । त्यसमध्येपनि पछिल्ला केही महिनामा खाडी र त्यसमा पनि युएइको आकर्षण बढि रहेको देखिएको छ । त्यसो त आर्थिक वर्ष ०६९÷७० को तथ्याङक अनुसार युएइमा लागिमात्र दुई हजार छ सय महिला १५ महिला पुगेका छन् । यस अघि महिलाको संख्या उल्लेख्य रुपमा थिएन । गएको मंसिर महिनामामात्र तीन हजार संख्यामा झण्डै पाँच सय महिला युएइका लागि उडेका छन् । ‘सुरक्षित र गतिलो गन्तव्य हुने भएका कारण खाडी भएर पनि युएइ महिलाको आकर्षण भएको हुनुपर्छ ।’ बोर्ड अधिकारी अशोक गौतमले शुक्रबारसँग भने,‘सुरक्षित रोजगारीको विषयमा जानकारी राखेर जाने महिलाहरुको संख्या पनि बढिरहेको छ ।’
हुन त खाडी राष्ट्रमा रोजगारीका लागि महिलालाई न्युनतम उमेरहदपनि कायम गरिएको छ । महिलामाथि हुने यौनलगायतका हिंसाका कारण सरकारले कम्तिमा ३० वर्ष उमेर पुगेपछिमात्र महिलालाई वैदेशिक रोजगारीमा जाने अनुमति प्रदान गर्न नियमन गरेको छ । तथापी खाडी राष्ट्रमा घरेलु कामदारका लागि महिला जानेक्रम बढिरहेको छ, त्यसमा पनि पछिल्ला दिनहरुमा युएइ गतिलो गन्तव्यका रुपमा लिन थालिएको छ ।
हुन त युएइ रोजगारीको गन्तव्यका रुपमामात्र परिभाषित भएको छैन । नेपाली विद्यार्थीहरुका लागि शैक्षिक गन्तव्यका रुपमा पनि विकास हुँदै गइरहेको छ । एसियामा युरोपको झल्कोदिने र कानुन पनि खुकुलो हुँदै गएका कारण युएइतिर नेपालीको आकर्षण बढेको स्वभावित मान्न थालिएको छ । ‘अन्य मुलुकहरुभन्दा अलि खुकुलो र व्यावसायीक देखिन थालेको छ, अहिले त नेपाली विद्यार्थीहरुका लागि पनि आकर्षण बनेका कारण महिलाको आकर्षण बढ्नु स्वभाविक हो ।’ वैदेशिक रोजगार तथा शिक्षाबारे परामर्शदाताका रुपमा काम गरिरहेका काठमाडौंका सुधिर अधिकारी भन्छन्,‘कम लगानी र राम्रो आम्दानी तथा सुरक्षित गन्तव्यका रुपमा विकास हुँदै जानु नै आकर्षण बनेको छ ।’
एम्बुलेन्स कराउँदा थर्कमान्
अहिले काठमाडौं अनामनगरमा दाजुले चलाएको रेष्टुरेन्टलाई सम्हाल्दै आएका खोटाङ, बाक्सिलाका मोहन राईले वैदेशिक रोजगारीका क्रममा मलेशियामा सात वर्ष विताए ।
नेपाली महिला कामदारहरु अहिले खाडी राष्ट्रतिर आकर्षित भएका छन् । कुवेतमा बैधानिक बाटो खुलेपछि ठूलो संख्यामा महिलाहरु त्यसतर्फ पुगेका थिए । तर, कुवेतसँगै अव साउदी, मलेशिया, कतार र खासगरी युएइमा नेपाली महिलाको चाप बढ्न थालेको छ । ‘अन्य खाडी राष्ट्रभन्दा दुवईमा स्वतन्त्र छ र पैसा पनि राम्रो छ भन्ने सुनेर जान लागेको हो । केयरगिभर र अचेल सपिङ मलमा पनि कामको अवसर पाइने भएर प्रयास गरिरहेकी छु ।’ कैलालीकी कल्पना अर्यालले भनिन्,‘आम्दानी गरेर आफ्नो र परिवारको आर्थिक अवस्था सुधार गर्नका लागि जान लागेकी हुँ ।’
अर्यालमात्र होइन, खाडी मुलुकमा राम्रो आम्दानी हुने सोच राख्ने महिलाहरु निक्कै छन् । पछिल्लो समयमा युएइ र कुवेतका लागि महिलाहरुको चाप उल्लेख्य हुने गरेको छ । अझ, खाडी मुलुक मध्येमा नै युएइ पहिलो रोजाई भएको बताउँछिन्, सर्लाहीकि विन्दु सापकोटा । भन्छिन्,‘लगानी सवे देशमा उत्तिनै हुन्छ । तर, अन्य मुलुकभन्दा सुरक्षित र नेपालीको पहुँचपनि राम्रो भएका कारण म युएइको कुनै ठाउँमा जाने तयारी गरिरहेकी छु ।’ उनले राहदानी बनाइसकेकी छन्, अव वैदेशिक रोजगार विभाग र वैदेशिक रोजगार प्रबद्र्धन बोर्डमा परामर्श गरेर उनी रोजगारीमा जाने तयारीमा छिन् । विभागको मुल गेटमै भेटिएकी सापकोटा थप्छिन्,‘व्यक्तिगत रुपमा पनि पर्याप्त रुपमा एजेन्टहरु लागि परेका छन् कसरी जाँदा राम्रो हुन्छ भनेर बुझ्न आएकी हुँ, अन्य कानुनी प्रकृयाको बारेमा पनि जानकारी लिन आएकी हुँ ।’
हरेक दिन वैदेशिक रोजगारीका लागि महिलाको जाने संख्या पनि बढिरहेको छ । प्रत्येक वर्ष दोव्वर प्रतिशतका आधारमा महिलाहरु वैदेशिक रोजगारीमा गइरहेको तथ्याङ्क विभागसँग छ । त्यसमध्येपनि पछिल्ला केही महिनामा खाडी र त्यसमा पनि युएइको आकर्षण बढि रहेको देखिएको छ । त्यसो त आर्थिक वर्ष ०६९÷७० को तथ्याङक अनुसार युएइमा लागिमात्र दुई हजार छ सय महिला १५ महिला पुगेका छन् । यस अघि महिलाको संख्या उल्लेख्य रुपमा थिएन । गएको मंसिर महिनामामात्र तीन हजार संख्यामा झण्डै पाँच सय महिला युएइका लागि उडेका छन् । ‘सुरक्षित र गतिलो गन्तव्य हुने भएका कारण खाडी भएर पनि युएइ महिलाको आकर्षण भएको हुनुपर्छ ।’ बोर्ड अधिकारी अशोक गौतमले शुक्रबारसँग भने,‘सुरक्षित रोजगारीको विषयमा जानकारी राखेर जाने महिलाहरुको संख्या पनि बढिरहेको छ ।’
हुन त खाडी राष्ट्रमा रोजगारीका लागि महिलालाई न्युनतम उमेरहदपनि कायम गरिएको छ । महिलामाथि हुने यौनलगायतका हिंसाका कारण सरकारले कम्तिमा ३० वर्ष उमेर पुगेपछिमात्र महिलालाई वैदेशिक रोजगारीमा जाने अनुमति प्रदान गर्न नियमन गरेको छ । तथापी खाडी राष्ट्रमा घरेलु कामदारका लागि महिला जानेक्रम बढिरहेको छ, त्यसमा पनि पछिल्ला दिनहरुमा युएइ गतिलो गन्तव्यका रुपमा लिन थालिएको छ ।
हुन त युएइ रोजगारीको गन्तव्यका रुपमामात्र परिभाषित भएको छैन । नेपाली विद्यार्थीहरुका लागि शैक्षिक गन्तव्यका रुपमा पनि विकास हुँदै गइरहेको छ । एसियामा युरोपको झल्कोदिने र कानुन पनि खुकुलो हुँदै गएका कारण युएइतिर नेपालीको आकर्षण बढेको स्वभावित मान्न थालिएको छ । ‘अन्य मुलुकहरुभन्दा अलि खुकुलो र व्यावसायीक देखिन थालेको छ, अहिले त नेपाली विद्यार्थीहरुका लागि पनि आकर्षण बनेका कारण महिलाको आकर्षण बढ्नु स्वभाविक हो ।’ वैदेशिक रोजगार तथा शिक्षाबारे परामर्शदाताका रुपमा काम गरिरहेका काठमाडौंका सुधिर अधिकारी भन्छन्,‘कम लगानी र राम्रो आम्दानी तथा सुरक्षित गन्तव्यका रुपमा विकास हुँदै जानु नै आकर्षण बनेको छ ।’
एम्बुलेन्स कराउँदा थर्कमान्
अहिले काठमाडौं अनामनगरमा दाजुले चलाएको रेष्टुरेन्टलाई सम्हाल्दै आएका खोटाङ, बाक्सिलाका मोहन राईले वैदेशिक रोजगारीका क्रममा मलेशियामा सात वर्ष विताए ।
२०५८ साल असोज महिनामा मलेशिया गएको थिएँ । त्यसबेला पहिलो पटक सरकारले वैदेशिक रोजगारीका लागि मलेशिया जन नेपाली युवालाई वैधानिकता दिएको थियो । त्यसबेला संस्थागत रुपमा जाने भएतापनि म एजेन्ट मार्फत पुगेको थिएँ । लेवर कामका लागि मलेशियाको जोहर बानुपात भन्ने ठाउँमा पुगियो । त्यहाँको पेपर रिसाइकल फ्याक्ट्रिमा लेवरको काम पाइएको थियो । काम निक्कै गाह्रो थियो । एक हजारभन्दा पनि बढि केजीको पेपरको रोललाई दुई जनाले उठाउनुपर्दथ्यो । जम्मा दुई सय २० रिङगीटका लागि उक्त काम गरिरहेका थियौं । जेनतेन काम गरिरहेपनि गएको तीन महिनामा कम्पनी डृुव्यो र हामी अलपत्र बन्यौं ।
कम्पनी डुबेपछि त्यहाँबस्ने कुरा आएन । त्यसपछि हामी अवैधानिक रुपमा भागेका थियौं । त्यसबेला क्वालाम्पुरमा राम्रो आम्दानी हुन्छ भन्ने सुनेका थियौं । केही साथी सहित म पनि क्वालाम्पुरतिर भाँगे । हामीसँग अन्य कम्पनीमा काम गर्ने भिसा पनि थिएन । क्वालाम्पुरमा नेपालीहरुको राम्रै उपस्थिति भएकाले त्यति गाह्रो भएन । तथापी, म अवैधानिक रुपमा उक्त ठाउँ पुगेको हुनाले समस्या भोगिरहेको थिएँ । पाँच महिनासम्म त बेरोजगार भएर बसियो । नेपाली बसेका होस्टेलमा बास बस्ने र आफुले कमाएको पैसोले खाने काम गरेर पाँच महिना विताइयो । पाँच महिनापछि हामीलाई मलेशिया बोलाउने एजेन्ट फेला पा¥यौं र उसले कामका लागि भिसा लगाइदिएपछि सेक्युरिटी गार्डको काम फेरि गर्न थालें । नेपालीले खोेलेको गोर्खा सेक्युरिटि गार्डमा राम्रो काम गरेपनि केही साथीहरुको इश्र्याका कारण त्यहाँपनि छाड्न प¥यो । इलिगल भनेर कम्पनीमा पोल लगाएपछि त्यहाँपनि पाँच महिनामा नै मेरो जागिर गयो ।
जागिर गएपछि अलपत्र बनेको मलाई राम्रो अवसर आएको थियो । मलेशियामा घर बनाएका बाला राना भन्नेको घरमा पनि सुरक्षा गार्डको जागिर पाइयो । खानबस्न दिएर त्यसबेला आठ सय ५० रिंगेट पाउन थालें । रवाङ भन्ने ठाउँमा रहेको उक्त घरमा काम गर्दागर्दै फेरि धेरै पैसो कमाउने लोभ जाग्यो । क्वालाम्पुरमा एक हजार पाँच सय रिंगेटको जागिर फालाफाल छ भन्ने हल्ला चलेपछि म त्यो काम छाडेर केही महिनामै फेरि क्वालाम्पुरतिर भागे । ममात्र होइन, मसँगै यसरी अवैधानिक भएका झण्डै ५८ जना नेपाली क्वालाम्पुर पुगेका थियौं । सवैजना एकैचोटी पक्राउ प¥यौं ।
पक्राउपछि हामीलाई हजार जनाभन्दा बढि राख्ने शिविरजस्तो ठाउँमा पु¥यो । मान्छेमात्र थिए । सवै अवैधानिक रुपमा मलेशियामा रहेका । झण्डै तीन महिनासम्म चिसो भुँइमा कुखुराको खोरजस्तोमा बास बस्नुप¥यो । केही नेपाली साथीहरुको सहयोगमा त्यहाँबाट निस्कने मौका पाइयो । हुन त मैले मेरै साथीको धोकाका कारणपनि त्यहाँ पुग्नुपरेको थियो । जेलजस्तो शिविरबाट छुट्कारा पाएपछि म नेपाल फर्किएँ । पैसा कमाउन सकिएको थिएन ।
नेपालमा पनि कुनै काम नभएपछि आएको एक वर्षमा फेरि म वैधानिक रुपमा मलेशिया गएँ । चुचेपाटीमा त्यसबेला रहेको एक म्यानपावर कम्पनीमार्फत म मलेशिया पुगेको थिएँ । तर, न्युनतम तलव उही दुई सय ५० रिंगिट नै थियो । मेरो मेडिकल खराब थियो । त्यहि पनि माछा मार्ने जाल बनाउने जइनेट भन्ने कम्पनीमा काम गर्न पुगेको थिएँ । एक वर्षपछि मेडिकल जचाउँदा म मेडिकल फेल भएँ । त्यसपछि फेरि कम्पनी छाडें र अवैधानिक रुपमा काम गर्न थालें । अवैधानिक रपमा नै थप २ बर्ष सेक्युरिटीको काम गरें । त्यसबेला कम्तिमा २ लाख रुपियाँ कमाएको थिएँ । गएको तीन वर्षमा नेपाल फर्किएँ । मलेशियामा अवैधानिक रुपमा काम गर्नु राम्रो हुँदैन । कुनैवेला पनि त्यहाँको प्रहरीले पक्राउ गरी जेल हाल्न सक्छ । हामी त एम्बुलेन्स कराउँदा पनि तर्सिने गर्दथ्यौं ।
कम्पनी डुबेपछि त्यहाँबस्ने कुरा आएन । त्यसपछि हामी अवैधानिक रुपमा भागेका थियौं । त्यसबेला क्वालाम्पुरमा राम्रो आम्दानी हुन्छ भन्ने सुनेका थियौं । केही साथी सहित म पनि क्वालाम्पुरतिर भाँगे । हामीसँग अन्य कम्पनीमा काम गर्ने भिसा पनि थिएन । क्वालाम्पुरमा नेपालीहरुको राम्रै उपस्थिति भएकाले त्यति गाह्रो भएन । तथापी, म अवैधानिक रुपमा उक्त ठाउँ पुगेको हुनाले समस्या भोगिरहेको थिएँ । पाँच महिनासम्म त बेरोजगार भएर बसियो । नेपाली बसेका होस्टेलमा बास बस्ने र आफुले कमाएको पैसोले खाने काम गरेर पाँच महिना विताइयो । पाँच महिनापछि हामीलाई मलेशिया बोलाउने एजेन्ट फेला पा¥यौं र उसले कामका लागि भिसा लगाइदिएपछि सेक्युरिटी गार्डको काम फेरि गर्न थालें । नेपालीले खोेलेको गोर्खा सेक्युरिटि गार्डमा राम्रो काम गरेपनि केही साथीहरुको इश्र्याका कारण त्यहाँपनि छाड्न प¥यो । इलिगल भनेर कम्पनीमा पोल लगाएपछि त्यहाँपनि पाँच महिनामा नै मेरो जागिर गयो ।
जागिर गएपछि अलपत्र बनेको मलाई राम्रो अवसर आएको थियो । मलेशियामा घर बनाएका बाला राना भन्नेको घरमा पनि सुरक्षा गार्डको जागिर पाइयो । खानबस्न दिएर त्यसबेला आठ सय ५० रिंगेट पाउन थालें । रवाङ भन्ने ठाउँमा रहेको उक्त घरमा काम गर्दागर्दै फेरि धेरै पैसो कमाउने लोभ जाग्यो । क्वालाम्पुरमा एक हजार पाँच सय रिंगेटको जागिर फालाफाल छ भन्ने हल्ला चलेपछि म त्यो काम छाडेर केही महिनामै फेरि क्वालाम्पुरतिर भागे । ममात्र होइन, मसँगै यसरी अवैधानिक भएका झण्डै ५८ जना नेपाली क्वालाम्पुर पुगेका थियौं । सवैजना एकैचोटी पक्राउ प¥यौं ।
पक्राउपछि हामीलाई हजार जनाभन्दा बढि राख्ने शिविरजस्तो ठाउँमा पु¥यो । मान्छेमात्र थिए । सवै अवैधानिक रुपमा मलेशियामा रहेका । झण्डै तीन महिनासम्म चिसो भुँइमा कुखुराको खोरजस्तोमा बास बस्नुप¥यो । केही नेपाली साथीहरुको सहयोगमा त्यहाँबाट निस्कने मौका पाइयो । हुन त मैले मेरै साथीको धोकाका कारणपनि त्यहाँ पुग्नुपरेको थियो । जेलजस्तो शिविरबाट छुट्कारा पाएपछि म नेपाल फर्किएँ । पैसा कमाउन सकिएको थिएन ।
नेपालमा पनि कुनै काम नभएपछि आएको एक वर्षमा फेरि म वैधानिक रुपमा मलेशिया गएँ । चुचेपाटीमा त्यसबेला रहेको एक म्यानपावर कम्पनीमार्फत म मलेशिया पुगेको थिएँ । तर, न्युनतम तलव उही दुई सय ५० रिंगिट नै थियो । मेरो मेडिकल खराब थियो । त्यहि पनि माछा मार्ने जाल बनाउने जइनेट भन्ने कम्पनीमा काम गर्न पुगेको थिएँ । एक वर्षपछि मेडिकल जचाउँदा म मेडिकल फेल भएँ । त्यसपछि फेरि कम्पनी छाडें र अवैधानिक रुपमा काम गर्न थालें । अवैधानिक रपमा नै थप २ बर्ष सेक्युरिटीको काम गरें । त्यसबेला कम्तिमा २ लाख रुपियाँ कमाएको थिएँ । गएको तीन वर्षमा नेपाल फर्किएँ । मलेशियामा अवैधानिक रुपमा काम गर्नु राम्रो हुँदैन । कुनैवेला पनि त्यहाँको प्रहरीले पक्राउ गरी जेल हाल्न सक्छ । हामी त एम्बुलेन्स कराउँदा पनि तर्सिने गर्दथ्यौं ।
आजको शुक्रबारमा प्रकाशित विदेशको काम ।
No comments:
Post a Comment